11-tema. HÁZirgi dáwirde dúNYa MÁmleketlerindegi tálim sistemasí HÁm pedagogika pániniń rawajlaníWÍ jobasi

Baslawısh mekteplerdiń tiykarǵı wazıypası 6 jastan 15 jas aralıǵındaǵı balalarǵa bilim beriw, olardı ádep-ikramlı etip, adamgershilik ruwxında tárbiyalaw bolıp esaplanadı. Bul jerde oqıw predmetleri hám baǵdarlamaları balalardıń jasına, ortalıqqa saykeslendirilgen bolıp, olar oqıwshılardıń sawat ashıwı menen birge kásipke baǵdarlaw wazıypasında atqaradı.
Klasstan klassqa ótkeriw oqıwshılardıń oqıw tezligi, taza jazıp, predmetlerdi qanshalıq ózlestirilgenligine qaray ámelge asırıladı. Baslawısh mektepler hár bir shtatta hár qıylı, máselen 4,5,6,7,8 jıllıq bolıwı mumkin. Baslawısh mektep janında hár turli dógerekler, ekskursiyalar shólkemlestiriledi. Lekin bular tólemli esaplanadı.
Orta mektep – AQShta anıq orta mekteplerge 10,11,12 klasslar kiredi. 7,8,9 klasslardı tómengi orta mektep depte aytıladı. Tómengi mekteplerdi jaqsı pitkerip shıqkanlar joqarı basqıshqa – orta mektepke qabıllanadı. Oqıwshılar ádette málim bir klasstı, kurstı yaki mektepti pitkergende test sınawları ótkeriledi. Oqıwshılardıń bilimi tómendegishe bahalanadı: A – 95 – 100 ball; V – 85 – 94 ball; S – 71 – 84 ball; D – 65 – 70 ball; G – 0 – 64 ball (qanaatlandırarsız)
AQShta test sınawları sherek hám oqıw jılı juwmaǵı boyınshada ótkeriledi. Mekteplerde oqıwshılar ádette oqıw jılı dawamında 2 márte ózlestiriw tabelin aladı, ayırım okruglerde bul hárbir pán boyınsha 6 mártebege shekem beriliwi mumkin.
Hár bir mektep okıw jılı basınan ózi ushın oqıw grafigin duzip aladı. Onda okıw jılınıń baslanıwı, bayramlar, kanikullar, oqıwshılarǵa jıl dawamında ótkeriletuǵın sınaqkunleri kórsetilgen boladı. Orta mekteplerde oqıwshılar qızıǵıwshılıqlarına qaray oqıw predmetlerin ózleri tańlaw huquqına iye. Máselen, anglichan tili, sociallıq pánler, matematika, fizika predmetleri tiykarǵı pán bolıp, shet tilleri, suwretlew óneri, qasiplik tálim predetleri oqıwshılardıń qızıǵıwshılıǵı hám tilegine qaray qoyılıwı mumkin.
AQSh mektepleri oqıwshılarǵa ush joneliste; akadamiyalıq, kásip – óner hám ulıwma jónelislerge bilim beredi. Kásip óner tálimi; awıl-xojalıq qasipleri, biznes tálimi, sawda hám sanaat tálim, qurılıs bilimlendiriwi bolıp 4 jóneliste alıp barıladı. Mekteplerde ádette dáslepki 6 jıl dawamında bir oqıtıp keyingi 6 jıl dawamında hár bir pánnen óz aldına oqıwshılar oqıtadı.
Joqarı tálim. AQShta joqarı bilimlendiriw 4 basqıshta ámelge asırıladı; kishi qániyge, bakalavr, magistr, doktor. Birinshi basqısh joqarı tálim dep juritilsede olardı wazıypasına qaray orta arnawlı oqıw orınlarına teńlestiriw mumkin. Bul basqısh 2 jıllıq kolledj formasında ámelge asırılıp, pitkeriwshilerdiń ushten eki bólegi 4 jıllıq kolledjlerdiń 3 kursına qabıllanadı. Qalǵan bir bólegi kishi qániyge guwalıǵın aladı. 4 jıllıq kolledjlerdi pitkergenlerge 1 dárejeli bakalavr ataǵı beriledi. II basqıshtı pitkergenlerdiń eń ılayıqları aspirantura hám doktoranturada oqıwı mumkin. III basqısh magistratura bolıp, oqıw muddeti 1-2 jıldan ibarat. IV doktorantura basqıshında oqıw 3-4 jıl. Joqarı tálimniń sıpatlı bolıwında «Talantlılardı izlew» háreketiniń áhmiyeti ulken. Balalardı tańlaw menen bilimlendiriw basqıshları menen birge ulken islep shıǵarıw qarxanaları, firmalarda shuǵıllanadı. Máselen «Vestixauz» firması bul tarawda jemisli islep eldegi Nobel’ sıylıǵı lawreatlarınıń ushten bir bólimi usı firma tańlaǵan kadrlar arasınan shıqqan. Amerika pedogogikasınıń bas maqseti intelektti shınıqtırıw, juwmaq shıǵarıw, tusinikli pikirlew qabiletin ósiriwden ibarat. Óz betinshe shuǵıllanıw bolsa tálim alıwdıń erkinligin, qálewine qaray metodlardı tańlawdı támiyinleydi. AQShta fundamental ilimiy-izertlew jumısları joqarı oqıw orınlarında ámelge asırıladı. Bunıń ushın ajıratılǵan gurestiń 48 procenti mámleket tárepinen, 50 procenti firma koncern sindikatlar, oqıw orınlarınıń óz qárejetleri esabınan qaplanadı.