12-mavzu. O’zbekiston milliy hisoblar tizimi – iqtisodiy statist-hozir.org
Moliya schyoti. Yuqorida keltirilgan schyotlarda iqtisodiyot sektorlari o’rtasidagi iqtisodiy ishlab chiqarish va qayta taqsimlash operatsiyalari natijasida daromadlarni hosil bo’lishi va ularni ishlatilishi jarayonlari qayd etilgan. Bu operatsiyalarni hisobga olishda tovar va xizmatlarga egalik huquqining o’zgarishi vaqti asos qilib olingan. Tovar va xizmatlar uchun to’lanishi lozim bo’lgan pul hisob-kitoblari qachon va kim tomonidan to’langanligi e’tiborga olinmaydi. Yani sodir bo’lgan iqtisodiy operatsiyalarning moliyaviy jihatlari yuqorida keltirilgan schyotlarda o’z ifodasini topmagan. Iqtisodiyot sektorlarining moliyaviy holatlarining o’zgarishi moliya schyotida o’z aksini topadi.
Moliya schyotini barcha iqtisodiyot sektorlari, tarmoqlari va yirik korxonalar uchun tuzishni tavsiya etamiz. Chunki, bu schyot ko’rsatkichlari xar bir birlikning moliyaviy aktivlarida va passiv(majburiyat)larida iqtisodiy operatsiyalar natijasida sodir bo’lgan o’zgarishlarni ifoda etadi. Bu ma’lumotlar mikro va makro darajadagi iqtisodiy tahlil uchun katta ahamiyat kasb etadi.
Schyotni tuzishda moliyaviy aktivlar (passivlar) tasnifidan foydalanish tavsiya etiladi. Schyotning “resurs” tarafida birlikning moliyaviy majburiyatlaridagi o’zgarishlar qayd etiladi. Schyotning “ishlatilishi” qismida birlikning moliya aktivlaridagi o’zgarishlar qayd etiladi. Bu schyotni tuzishdan ko’zlangan maqsad, iqtisodiyot sektorlarining o’zaro iqtisodiy operatsiyalari natijasida ularning hisobot davrida moliya aktivlari va majburiyatlari qiymatining qancha miqdorga ko’payganligini yoki kamayganligini hisobga olishdir.
Iqtisodiyot sektorlari va mamlakat miqyosida moliya schyotini quyidagi keltirilgan sxemalarda tuzish tavsiya etiladi.
