12-mavzu. O’zbekiston milliy hisoblar tizimi – iqtisodiy statistikaning uslubiy negizi

Tovarlar va xizmatlar yig’ma schyoti. Tovarlar va xizmatlar yig’ma schyoti o’z nomiga monand ravishda yuqorida keltirilgan ichki iqtisodiyot va tashqi dunyo schyotlari ko’rsatkichlaridan foydalangan holda tuziladi. Schyotning resurs tarafida mamlakat bo’yicha tovarlar va xizmatlar resurslari, ishlatilishi tarafida bor tovar va xizmatlarni qanday maqsadlarda ishlatilganligi qayd etiladi. Schyotning tuzilish sxemasi yalpi ishlab chiqarish(YAICH) ko’rsatkichining qanday baholarda hisoblanishiga ko’ra turlicha bo’ladi. Agarda YAICH ko’rsatkichi asosiy baholarda hisoblangan bo’lsa schyotning tuzilish sxemasi quyidagicha:
Tovarlar va xizmatlar yig’ma schyoti

Ishlatilishi	Resurslar
4. Oraliq iste’mol	1.Yalpi ishlab chiqarish (asosiy baholarda) -tovarlar -xizmatlar
5.Pirovard iste’mol	2.Import
6.Yalpi jamg’arish 7.Eksport	3.Mahsulot uchun sof soliqlar
Ishlatilgani hammasi (4+5+6+7)	Ja’mi resurslar (1+2+3)

Schyotning ko’rsatkichlari yordamida Yalpi ichki mahsulot ko’rsatkichini ikki xil usulda: iste’mol va ishlab chiqarish usullarida hisoblash mumkin. YAIM iste’mol usuli bilan quyidagicha hisoblanadi: YAIM = 5 + 6 + 7 - 2; Ishlab chiqarish usuli orqali esa quyidagicha aniqlanadi: YAIM = 1 - 4 + 3.

1^ Ялпи ишлаб чиқариш ва ялпи маҳсулот (YAM) кўрсаткичлари адабиётларда тенг манода ишлатилади.

2^ Бевосита ишлаб чиқариш учун солиқлар айрим адабиётларда ишлаб чиқариш учун бошқа солиқлар ёки тўғри солиқлар, деб юритилади. Субсидиялар эса, - ишлаб чиқариш учун бошқа субсидиялар ёки тўғри субсидиялар, деб юритилади.

3^ Йирик корхона ва тармоқлар учун, уларнинг иқтисодий фаолиятини чуқур тахлил қилиш мақсадида, ушбу счётни тузиш фойдадан ҳоли бўлмайди.

http://hozir.org