12 “O‘zbek xalq harakatli o‘yinlari” va ularni qo‘llash usullari fazilova Nazokatxon Mansurxo’ja qizi

Aminjanova Zulfiya Mukimjanovna 
Teacher of the Preschool Education
Department of Kuvasoy city, No. 13 
2nd stage student of Tashkent Puchon University 
[e-mail]
 
Abstract. This article, first of all, informs about Uzbek folk games, which embody 
our national mentality, national traditions, and their importance in our society and in 
educating the young generation. Also, the article implies how to effectively teach Uzbek 
folk movement games to kindergarten children, to make children interested in games, and 
through these games to give children a deeper understanding of our nationality. Uzbek 
folk movement games not only include the daily lifestyle of our ancestors in the past, but 
also they have a great importance in the formation of modern physical education culture 
in pre-education schools. 
Key words: national games, physical culture, patriotic spirit, national values, 
honesty 

---

14 
Albatta, mustaqillik bizga ko’p 
narsa 
berdi, 
u 
tufayli 
ko’plab 
«darvozalar»ga 
yo’llar 
ochildi. 
Mustaqillik sharofati bilan milliyligimiz 
qaytdi, bu ayniqsa xalqning milliy 
o’yinlari va mashqlari, sport turlari 
bo’yicha o’tkaziladigan musobaqalarda 
namoyon bo’ldi. Ilgarilari keng omma 
ishtirok etgan Navro’z bayramlari, 
sayillar, to’ylar xalq o’yinlari, jismoniy mashqlar, umuman milliy sport turlarisiz 
o’tkazilmagan. Afsuski, urush davrlarida mamlakatda ular butunlay esdan chiqib, 
unutilayozdi, shuning uchun ularni izlash va tiklash o’z xalqini va millatini e’zozlagan 
har bir kishining burchi bo’lib kelmog’i kerak. Bu hayrli ish esa bugungi kunda davlat 
siyosati darajasiga yetkazildi.
Ushbu milliy qadriyatlarimizni saqlab qolish va yosh avlodga yetkazish bo’yicha 
qilingan 
sa’y-harakatlar 
muhtaram 
prezidentimizning 
11
«Kelajak bog’chadan 
boshlanadi» degan purma’no so’zlarida ham o’z ifodasini topdi. Darhaqiqat, aslida 
vatanparvarlik, el-yurtga fidoyilik bir qarashda oddiy, lekin hayot talabi bo’lgan ana 
shunday dolzarb ishlardan boshlanadi.
Bu 
o’yinlarni 
doimiy 
va 
muntazam qo’llash yaxshi narija 
bermoqda, 
albatta, 
bolajonlarni 
sog’lom, baquvvat chaqqon, kuchli 
qilib tarbiyalashda muhim omil bo’lib 
xizmat qilib kelmoqda. Jismoniy 
tarbiya 
nuqtai 
nazaridan 
ularni 
o’rganish, tadbiq etish shu kunning va 
kelajak avlodni tarbiyalashda eng dolzarb muammolardan biriga aylanib bormoqda. 
11
 Yangiliklar « O‘zbekiston » Shavkat Mirziyoyevning ayollarga bayram tabrigi, 08.03.2018 

---

15 
Ushbu jarayonda tariximizdan me’ros 
bo’lib qolgan o’zbek xalq milliy o’yinlarini 
hayotga tadbiq etishga kengroq yo’l ochib 
berilishi, uni ommaviy tus oldirilish, oilada 
maktabgacha 
tarbiya 
muassasalarida, 
maktablarda, dam olish joylarida, har xil 
marosim 
va 
bayramlarda 
uni 
tashkillashtirish; o’sib kelayotgan yoshlar 
tarbiyasiga ijobiy ta’sir etishi muqarrardir.
Jismoniy tarbiya xalqning urf-odatlarida, udum va rasm-rusumlarida shakllanib, 
ming yillar davomida rivojlanib, takomillashib kelgan. Xalq milliy o’yinlari ming yillar 
davomida bizgacha etib kelgan milliy xalq o’yinlari «Otda chopish», «Qiz quvlash», 
«Uloq», «Kamonda o’q otish», «Chillak», «Oq suyak», «Soqqa», «Besh tosh», «Kurash», 
«Tortishmachoq», «Bo’ron», «Mindi» kabi o’yinlar orqali murg’ak bolalarda 
• botirlik 
• epchillik 
• tezkorlik 
• muvozan’atni saqlash
• qaddi-qomatni shakllantirish kabi jismoniy sifatlarini rivojlantirishda juda samarali 
rol o’ynaydi. Shuningdek, maktabgacha ta’lim muassasalarida milliy harakatli o’yinlar 
orqali bolalarni mashq qildirish quyidagi ijobiy aqliy sifatlarni rivojlantirishda muhim 
ahamiyatga egadir. 
• odob-axloq 
• topqirlik 
• ong osti rivoji 
• xotira 
• diqqatning rivojlanishi kabi xislatlarni sayqal toptirishda va albatta sog’liqni 
mustahkamlashda samarali vosita bo’lib kelmoqda. 
Xalq milliy harakatli o’yinlari, raqslari va sport turlari singari o’zining bitmas-
tugalmas bilim va tajriba sarchashmasiga ega. Shu boisdan milliy harakatli o’yinlarni 

---

16 
o’rganish, keng jamoatchilik asosida tadqiq qilish, ularni bolalarning jismoniy madaniyati 
jarayoniga tadqiq etish, ayni muddaodir.
Milliy harakatli o’yinlarni tashkil qilish va o’tkazishning o’ziga xos tomonlari 
mavjud. Shuning uchun ham, o’yinning nozik tomonlarini bilishning ahamiyati kattadir. 
Chunki xalq o’yinlari shunchaki biolalarni sog’lomlashtirishga qaratilgan emas, ular 
yosh avlodga eski qadriyatlarni yetkazish jarayoni bilan ham bog’liqdir, shuning uchun 
ham xalq o’yinlarini o’tkazish jarayonini eski odatlarda qanday bo’lsa, xuddi shunday 
usulda o’tkazish maqsadga muvofiqdir.
Xalq harakatli o’yinlarini tashkillashning o’z me’zoni bo’lib, ular quyidagichadir.
- O’yinni boshlash uchun qur’a tashlash 
- O’yinni tamomlash
- Rag’batlantirish
Chunki o’yin mazmunini to’liq ochib beradigan o’ziga xos xususiyatlarini 
bilmasdan turib sog’lomlashtirish, ta’lim-tarbiyaviy vazifalarni, jismoniy sifatlarni 
(tezkorlik, chidamlilik, kuch, chaqqonlik va boshqalarni) tarbiyalab bo’lmaydi. Xalqning 
mehr qo’ri bilan yaratilgan har bir o’yini, o’yinning umrboqiyligi, unga qanday 
munosabatda bo’lishiga ham bog’liq. Binobarin, o’yin har bir xalqning qalb ohanglari, 
hayol tashvishlar va quvonchlarni, turmush tarzini, xususiyatlarini belgilaydi. Uni saqlab, 
e’zozlab, me’yoriga etkazib o’ynay bilish faqat shu xalq vakiligagina xosdir. Birorta 
millat o’zgalar o’yinini, ularchalik zavq-shavq bilan, ko’tarinki ruh bilan o’ynay olmaydi. 
Sababi har bir millat o’ziga xos uslubga, xususiyatga ega. Bu esa shu millatga ona tabiat 
tomonidan berilgan in’omdir, ne’matdir. Uni ko’r-ko’rona o’zgartirish mumkin emas, 
o’zgartirishlarni turmushning o’zi taraqqiyot, rivojlanish, turmush tarzidan kelib chiqib 
kiritib boradi.