13-mavzu: O‘quvchilarning mehnat, jismoniy, estetik, iqtisodiy va ekologik tarbiyasi. Reja

O’quvchilarni to’g’ri kasb tanlashga yo’llash uchun qanday ishlar olib borish lozim? Siz o’z kasbingizni to’g’ri tanladingizmi?
Mehnat jamoalari inson umrining asosiy qismi o’tadigan, uning tafakkuri, hayotga munosabati shakllanadigan ijtimoiy - ma’naviy muhitdir. Ular kishida jamoa ruhi, mehnatsevarlik, omilkorlik, adolat tushunchasi, mehr - oqibat tuyg’ularini tarbiyalaydigan o’ziga xos maskan bo’lib hisoblanadi. Kasb tanlash jiddiy va mas’uliyatli ishdir. O’z hayot yo’llarini jiddiy suratda belgilab borish jiddiy masala. Buning uchun maktablardagi politexnika tizimidagi to’garaklar muhim o’rin tutadi, fan to’garaklarida bolalar texnik saviya va bilimlarini kengaytiradi, kasb tanlashga tayyorlanadi. Maktabda yuqori sinf o’quvchilari uchun "ishlab chiqarish asoslari, kasb tanlash" kursi o’qitiladi. Kasbga yo’naltirish umumiy o’quv- tarbiya jarayonida amalga oshiriladi. O’quvchilarni kasbga yo’naltirishda ota - onaning ham roli kattadir.
Kasbga nisbatan qiziqishni vujudga keltirish o’qituvchining pedagogik faoliyati bilan bevosita bog’liqdir. Ta’limni oqilona, optimal yo’l bilan tashkil qilish va olib borish orqali turli yoshdagi maktab o’quvchilarida mehnatga ongli munosabatni tarkib toptirish, kasb - hunarga nisbatan qiziqishni o’stirish mumkin.
Barkamol avlodni jismoniy komilliksiz tasavvur qilib bo’lmaydi, bu tarbiyaning bosh maqsadi jismonan chiniqqan, mard va sabotli, kat’iyatli vatanparvarlarni kamol toptirishdir.
Jismoniy tarbiyaning inson kamolotidagi o’rni qanday? Uning maqsad va mazmuni nimadan iborat?
Jismoniy tarbiyaning maqsadi - o’quvchilar tanasidagi barcha a’zolarini sog’lom o’sishini ta’minlash barobarida ularning aqliy va jismoniy mehnatga, shuningdek, Vatan mudofaasiga tayyorlashdan iborat. Abdulla Avloniyning fikricha, sog’lom fikr, yaxshi axloq va ilm - ma’rifatga ega bo’lmoq uchun badanni tarbiya qilish zarur.
Jismoniy tarbiya kishilarga katta ta’sir ko’rsatib, salomatligini mustahkamlaydi, ishlash qobiliyatini oshiradi, uzoq umr ko’rishga yordam beradi.

41-chizma

Jismoniy madaniyat mazmuniga quyidagilar kiradi:
1. Inson a’zolarining tuzilishi va ularning funksional kamoloti.
2. O’quvchilarning sog’ligini mustahkamlash.
3. Gigiyena qoidalariga ko’nikish.
4. Bo’lajak ishchi-mehnatchilarning jismoniy va fiziologik sifatlarini kasb ahamiyati jihatidan shakllantirish, ish qobiliyatlarini oshirish.
5. O’quvchilarda iroda, chidamlilik, qat’iy intizom, do’stlik hissini kamol toptirish.
6. Shaxsiy jismoniy qobiliyatlarni tarbiyalash.
Yosh avlodni jismonan chiniqtirishda o’quv yurtlari rejasi bo’yicha o’tiladigan jismoniy tarbiya darslarining roli, ahamiyati beqiyos kattadir.
«Bolaning qanday shaxs sifatida kamol topishida xalq pedagogikasi muhim ahamiyat kasb etadi. Xalq pedagogikasida tarbiyaning mayda-chuydasi, ya’ni birlamchi-ikkilamchisi bo’lmaydi, hamma narsa hisobga olinishi, hech bir soha chetda qolmasligi, ayni choqda tarbiyaning nihoyatda nozik, injiq, murakkab tomonlari e’tiborga olingan holda , yetti o’lchab bir kesishga amal qilinadi. Xalq pedagogikasining o’ziga xosligi shundaki, u bugun va ertani uylab ish tutadi, ya’ni utmishni unutmaslik, bugunning qadriga yetishlik, kelajakka umid asosida tarbiya olib boradi» (Mavlonova, 2002,320).
Xalq pedagogikasining asrlar davomida shakllanib, rivojlanib, boyib borishining, inson va Vatan taqdirida hal qiluvchi rolining boisi, birinchidan, uning hayotiyligi, ta’sirchanligi, serqirra va serma’noligida bo’lsa, ikkinchidan, uning bevosita xalq tomonidan mavjud hayot jarayonida jonli an’analarda yaratilishi, tarbiyaning eng dolzarb masalalarini hal qilishga qaratilganligi, uchinchidan, umuminsoniy yo’nalishga, umumbashariy g’oya-maqsadlarga qaratilgan bo’lganligidir.
Tarbiya yosh avlodni taraqqiy ettirishda muhim vosita hisoblanadi. Yirik allomalarimizdan biri Ibn Sino birinchi bo’lib tarbiyaning ilmiy-pedagogik jihatdan bir butun tizimini yaratdi. Jismoniy mashqlar, to’g’ri ovqatlanish, uyqu, badanni toza tutish tartibiga rioya etish inson sog’lig’ini saqlashda muhim omillardan ekanligini ham ilmiy, ham amaliy jihatdan asoslab bergan edi.