13-mavzu. Qo’rg’oshin. Texnogen qor’g’oshin manbalari Reja

Qo’rg’oshin (II)- galogenidlar PbF₂, RbS1₂, RbVr₂, RbI₂ tarkibga ega. Ular suvda oz eriydi. Ayniqsa PbF₂, va RbI₂ sovuq suvda kam eriydi. RbI₂ issiq suvda yaxshi eriydi. RbS1₂ va RbBr₂ larning suvda eruvchanligi temperatura ko’tarilishi bilan ortadi.
Qo’rg’oshin (II) karbonat RbSO₃ tabiatda serussit minerali holida uchraydi. Agar uni suvga solib qaynatilsa, RbSO₃∙(RbON)₂ tarkibli moddaga — qo’rg’oshin oq bo’yog’iga o’tadi, uni alif moyi bilan qorib, oq bo’yoq sifatida ishlatiladi. Qo’rg’oshin (II) karbonat va qo’rg’oshin oq bo’yog’i suvda juda oz eriydi.
Qo’rg’oshin atsetat Rb(SN₃SOO)₂∙2N₂O —shirin mazali (zaharli), oq kristall modda, suvda yaxshi eriydi. Uning suvdagi eritmasi tibbiyotda ishlatiladi.
To’rt valentli qo’rg’oshin birikmalari. Qo’rg’oshin(IV)- gidrid nihoyatda beqaror modda. Biror kislota eritmasini katta zichlikka ega bo’lgan tok ta'sirida elektroliz qilish natijasida qo’rg’oshin katodda hosil bo’ladigan vodorodda juda oz miqdorda RbN₄ hosil bo’lishi aniqlangan.
Qo’rg’oshin (IV)- oksid PbO₂ ikki valentli qo’rg’oshin tuzlarini xlor, gipoxloritlar ta'sirida oksidlash yoki elektroliz yo’li bilan oksidlash natijasida hosil bo’ladi, masalan:
Pb(NO₃)₂ + SI₂ + 2N₂O → PbO₂ + 2KSI + 2HNO₃ yoki Pb(CH₃COO)₂ + SI₂ + 4KOH → PbO₂ + 2KSI + 2CH₃COOK +H₂ O

Texnikada PbO₂ olish uchun oksidlovchi sifatida xlorli ohakdan foydalaniladi.

Qo’rg’oshin (IV)- oksid katta zichlikka (d= 9,37 g/sm^~3) ega bo’lgan q’o’ng’ir tusli kukun bo’lib, rutil (TiO₂) tuzilishida kristallanadi (1-rasm).
Qo’rg’shin (IV)- oksid kislotali muhitda juda kuchli oksidlash xossasini namoyon qiladi.
Masalan, kislotali muhitda ikki valentli marganesni yetti valentli holatga o’tkazadi: 2Mn(NO₃)₂ + 5RbO₂ +6HNO₃ = 2HMnO₄ +5Pb(NO₃)₂ +2N₂O
yoki 5RbO₂ + 2MnSO₄ + 3H₂SO₄ = 5PbSO₄ + 2HMnO₄ + 2H₂O
Qo’rg’oshin (IV)- oksid 344°C ga qadar qizdirilganda Pb₃O₄ va qo’rg’oshin (IV)- oksidga o’yuvchi natriy qo’shib qizdirilsa, Na[Pb(OH)₆] tarkibli kompleks birikma hosil bo’ladi. Bu tuz suv yuqotganda metaplyumbat tuzi K₃RbO₃ ga aylanadi.
PbO₂+2NaOH+2H₂O→Na₂[Pb(OH)₆] Na₂[Pb(OH)₆]→Na₂PbO₃+3H₂O
Su ri k Rb₃O₄ ortoplumbat kislota N₄RbO₄ ning qo’rg’oshinli tuzidir. Rb₂[RbO₆]. U qovoq rang kukun bo’lib, zichligi 9,1 g/sm^--3 ga teng.
Surik Pb₃O₄ — kuchli oksidlovchi, masalan, kaliy yodidni kislotali muhitda yodga qadar oksidlaydi:
2KJ + Rb₃O₄ + 8SN₃SOON →2SN₃SOOK +J₂ +
+ 3Rb(SN₃SOO)₂ + 4 N ₂ O
Surik 500°S ga qadar qizdirilsa termik dissotsilanish ro’y beradi:
2Pb₃O₄ → 6PbO + O₂