Hosila yordamida erkli o‘zgaruvchi (argument) orttirmasiga mos erksiz o‘zgaruvchi (funksiya) orttirmasini hisoblash mumkin. Ko‘p iqtisodiy masalalarni hal etishda nisbiy orttirma, ya’ni argumentning o‘sish foiziga mos, funksiyaning o‘sish foizini hisoblashga to‘g‘ri keladi. Bu funksiyaning egiluvchanligi yoki nisbiy hosila tushunchasiga olib keladi.
1-ta’rif.
nisbatlarga, mos ravishda, argument va funksiya nisbiy orttirmalari deyiladi. Funksiya nisbiy orttirmasining argument nisbiy orttirmasiga nisbati
ni qaraymiz. Bu nisbatni quyidagicha yozamiz:
(1)
funksiyaning hosilasi mavjud bo‘lsa,
kelib chiqadi.
2-ta’rif. (2) munosabatga funksiyaning ganisbatanegiluvchanligideyiladi, va bilanbelgilanadi.
Ta’rifga asosan:
bo‘ladi.
ga nisbatan egiluvchanlik argumentning orttirmasi 1% ga oshganda unga mos funksiya orttirmasining foizlarda hisoblangan o‘sishi (yoki kamayishi)ni taqriban ifodalaydi.
Funksiya egiluvchanligini topishga bir necha misollar qaraymiz.
3-misol. funksiya egiluvchanligini hisoblang.
Yechish Egiluvchanlik ta’rifiga asosan:
Masalan, bo‘lsa, funksiya egiluvchanligi
bo‘ladi, ya’ni oshganda, ga oshadi.
4-misol. funksiya egiluvchanligini hisoblang.
Yechish. Ta’rifga asosan:
Masalan, bo‘lganda, Bu argument 1% ga ya’ni 1 dan 1,01 ga oshganda, funksiya qiymati taqriban o‘zgarmaydi.
Endi funksiya egiluvchanligini hisoblashda qo‘llaniladigan ayrim qoidalarni eslatamiz.
