[153] azot elementi va uning birikmalarining o`ziga xosligi

anesthetic
sifatida qo`llaniladi. Azot oksidi (N
2
O) ning molekulyar (chapda) va 
rezonans (o`ngda) tuzilishga ega bo`lgan tuzilish formulalari keltirilgan.
Azot ancha inert element bo`lganligi uchun uning kimyoviy reaksiyalari oddiy 
sharoitda o`z-o`zidan sodir bo`lmaydi. Masalan azot tabiatda chaqmoq chaqqanda yuqori 

---

[157] 
haroratda kislorod bilan reaksiyaga kirishib, azot oksidlari hosil qiladi. Troposfera ozoni 
uch bosqichli jarayonda NO
2
ning HNO
3
ga aylanishini hosil qiladi: 
1-bosqich - NO
2
+ O
3
→ NO
3
+ O
2
2-bosqich - NO
3
+ NO
2
→ N
2
O 
3-bosqich - N
2
O
5
+ H
2
O →2HNO
3
Bundan boshqa kislotali yomg`irlarning bir nechta turlari mavjud: 
Tabiatda kislotali yomg`irlarning oqibati :
Kislotali yomg`irlarning yog`ishi natijasida ekotizimlarda muvozanat buziladi, 
qishloq xo`jaligi ekinlarining hosildorligi va tuproqning oziqlanish xossasi yomonlashadi. 
Kislotali yomg`irlar marmar tosh va ohak toshli qurilmalarni yemiradi(5-rasm). 
5-rasm 
Suv havzalarida suv muhitining kislotaligi ortib ketishi natijasida suvda yashaydigan 
organizmlarning hayot faoliyatiga salbiy ta’sir ko`rsatadi . 

---

[158] 
Xulosa qilib aytganda, atmosfera azoti inert bo`lgani uchun tabiatga hech qanday 
zarari yo`q bo`lishi mumkun, lekin uning birikmalari nimalarga qodir ekanligini siz yaxshi 
tushunib yetdingiz. Zero shunday ekan azot birikmlari bilan ishlashda ehtiyot bo`lish va 
tabiatda azotning miqdorini oshib ketishini oldini olishimiz zarur.
FOYDALANGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI 
1. Catherine E. Housecroft, Alan G. Sharpe. “Inorganic chemistry”. Printed and bound by 
Grafos S.A., Arte sobre papel, Barcelona, Spain, 2012.
2. Raymond Chang, Kenneth A. Goldsby. “CHEMISTRY” – New York: McGraw-Hill 
Education, 2016.
3.
 
S. Masharipov, I. Tirkashev

„O‘qituvchi“ Nashriyot-matbaa ijod uyi.
Toshkent - 2014 
4. R.Sh.Berdiqulov, O.Yu.Iskandarov, Sh.M.Mirkomilov.”Anorganik kimyodan mashq va 
masalalar to’plami” – Toshkent: O’qituvchi, 2005. 
5. 
www.ziyonet.uz.
6. 
www.TDPU.uz.
7. 
www.chemistr.chemistry.ru.