16 ma’ruza. Vakuumda magnit maydoni reja: Vakuumda magnit maydoni

Eynshteyn tenglamasi. toletov qonunlari haqida chuqur mulohaza yurutgan A.Eynshteyn fotoeffekt hodisasini Plank gipotezasi asosida tushuntirishga harakat qildi. U Plank gipotezasini rivojlantirib, yorug’lik nafaqat chiqarilganda, balki fazoda tarqalganida ham, boshqa moddalar tomonidan yutilganida ham o’zini fotonlar oqimidek tutadi, degan fikrni bildiradi. Eynshteyn fotoeffekt hodisasini shunday tushuntiradi: katodga tushayotgan foton o’zining energiyasini elektronga beradi. Agar bu energiya elektroning chiqish ishi A dan katta bo’lsa, elektron katoddan ajralib chiqadi.

Lekin u anodga yetib borishi uchun kinetik energiyaga ega bo’lmog’i kerak. Aks holda u yana qaytadan katod moddasida yutilishi mumkin . Shunday qilib, fotoeffekt hodisasi ro’y berishi uchun fotonning energiyasi elektroning moddadan ajralib chiqishiga va unga kinetik energiya berishga yetarli bo’lishi kerak, ya’ni

(1)

Ushbu ifoda tashqi fotoeffekt uchun Eynshteyn tenglamasi deyiladi va u fotoeffekt hodisasi uchun energiyaning saqlanish va aylanish qonunini ifodalaydi. Eynshteyn o’z mulohazalarida elektron faqat bittagina fotondan energiya oladi, deb hisoblagan.

Fotoeffektning qizil chegarasi. Elektroning metalldan chqish ishi moddaning tabiatiga bog’liq bolib, u turli metallar uchun turli qiymatlarni qabul qiladi. Fotonning energiyasi faqat elektronni moddadan ajratib chiqara olishga, ya’ni chiqish ishini bajarishga yetarli bo’lgan holni qaraylik:

(2)

agar ekanligini e’tiborga olsak,

(3)

bo’ladi.

Odatda, bu shart fotonning energiyasi kichik bo’lganda ro’y bergani uchun unga fotoeffektning qizil chegarasi deyiladi. Bunga sabab, ko’zga ko’rinadigan nurlar orasida to’lqin uzunligi eng katta—chastotasi eng kichik va demak, eng kam energiyali foton qizil nurga taalluqli ekanligidir. Aynan shu qizil shegaradan boshlab fotoeffekt hodisasi ro’y bera boshlaydi. (2) va (3) ifodalardan

yoki (4)

ni olamiz. tushayotgan yorug’lik to’lqinining fotoeffekt hodisasi boshlanishini ta’minlay oladigan chegaraviy shastotasi v_q yoki to’lqin uzunligi ga fotoeffektning qizil chegari deyiladi

2. Fotoeffekt hodisasiga asoslanib ishlovchi qurilmalar - fotoelementlar texnikada juda keng qo'llaniladi, Ulardan eng ko'p tarqalgani - vakuumli va yarimo`tkazgichli fotoelementlar,