19– mavzu. Avtomobil yo‘llarini qish davrida saqlash texnologiyalari. Reja

19– MAVZU. AVTOMOBIL YO‘LLARINI QISH DAVRIDA SAQLASH TEXNOLOGIYALARI.


REJA:

1. 
   Qishki davrda avtomobil yo‘llarini saqlashning o‘ziga xos xususiyatlari.
   
2. 
   Qish davridagi meteorologik sharoit va yo‘llarning holati.
   
3. 
   Yo‘llarni qishgi saqlash ishlari.
   
4. 
   Qish davrida yo‘llarning holatiga qo‘yiladigan talablar
   

Tayanch so‘z va iboralar: qishki saqlash ishlari, yo‘llarni qordan tozalash, metrologik sharoit, qor ko‘chkisi.

Qishki davrda avtomobil yo‘llarini saqlashning o‘ziga xos xususiyatlari Qishki yaxmalak va qor qatlamlarini bartaraf etishning iqtisodiy jihatdan samarali muddatlariga eng katta ta’sir harakatning intensivligi bilan bog’liq bo‘lib, bu ushbu hodisalarni bartaraf etishning direktiv muddatlari uchun talablarni tartibga solish uchun asos bo‘lishi kerak, ya’ni vaqt harakati jadalligi bilan farqlanishi kerak.

Qish mavsumida barcha yo‘llar guruhlarga bo‘linadi:
A-butun kenglikdagi toza sirt bilan yo‘llar;
B-yo‘lning butun kengligida toza bo‘lgan yo‘llar;
V - yo‘lning toza o‘rtasi bo‘lgan yo‘llar;
G-yo‘lda siqilgan qor bilan qoplangan yo‘llar.
Har bir yo‘lning qishki ta’minot darajasi ko‘rsatkichlariga nisbatan direktiv talablar yo‘l-foydalanish xizmatining qishki yo‘llarni saqlash uchun mashina va uskunalar bilan jihozlanganligini hisobga olgan holda texnik-iqtisodiy hisobkitoblar asosida o‘rnatilishi kerak. Yo‘llarning davlat ko‘rsatkichlarining ruxsat etilgan qiymatlari jadvalda keltirilgan.
1.-jadval
Yo‘llarning davlat ko‘rsatkichlarining ruxsat etilgan qiymatlari

Yo‘llar	Harakat jadalli, avt./sutka	Yo‘lning tozalangan yuzasining minimal kengligi	Yo‘lda bo‘sh qor qatlamining maksimal ru xsat etilgan qalinligi, mm	Yo‘lda qor qatlamining ru xsat etilgan qalinligi, mm	Yo‘l tomonlarida (tuproq qatlamining chetida) siqilgan qor qatlamining ruxsat	Qor tozalash va qishki sirpanchi qni bartaraf etish bo‘yicha ishlarning
Xalqaro avtomobil yo‘llari	3000 yuqori	Butun kengligi uchun	20	-	50	4
	1000-3000	Bundan tashqari	25	-	60	5
	1000 kichik	»	30	50*	70	6
Davlat yo‘llari	3000 yuqori	»	30	-	60	4
	1000-3000	»	40	-	70	5
	1000 kichik	»	60	50*	80	6
Mahalliy ahamiyatga ega ruxsat etilgan tanaffus bilan harakatlar	Harakat Tartibsiz	-	-	50	200	24…48

Guetta toza tuz distribyutori joriy etildi, bu sizga "qishki silliqlikni" tezda bartaraf etish imkonini beradi va allaqachon ijobiy natijalarga erishdi. Mintaqadagi yo‘llarning asosiy qismi qishda qor ostida joylashgan. Harakat xavfsizligini ta’minlash uchun ularga qo‘shimcha ravishda 6000 yo‘l belgilari o‘rnatiladi, tishli greyder pichoqlari faol ishlatiladi. Umumiy uzunligi 1050 km bo‘lgan barcha xavfli hududlar 5,0 mm gacha bo‘lgan eng katta zarracha qiymatiga ega bo‘lgan ishqalanish materiallari (domen shlak va tabiiy qum) bilan majburiy ravishda qayta ishlanadi. Ushbu ob’ektlarda Real vaqt rejimida havo harorati, shamol tezligi, muz shakllanishi va yomg’ir yog’ishi haqida ma’lumot dispetcherlik xizmatlarining konsollariga tezda uzatiladigan meteorostlar o‘rnatiladi. Ayrim meteopostlarda veb-kameralar mavjud bo‘lib, ular orqali dispetcher yo‘lning haqiqiy holatini vizual tarzda kuzatishi mumkin. Olingan ma’lumotlarni hisobga olgan holda, "qishki silliqlikni" bartaraf etish yoki xavfli yo‘l sharoitlari paydo bo‘lishiga to‘sqinlik qiluvchi choralar ko‘rilmoqda.
Qor ko‘chkisi va yo‘llarning qor ko‘chishi. Shamol ta’siri ostida qor zarralari qor qoplamining yuzasidan ko‘tariladi va shamol tezligi pasayganda yana saqlanadi. Qor bo‘roni bilan ko‘chirilgan qor zarralari turli shakl va o‘lchamlarga ega 0,01 ...2 mm, lekin zarrachalarning 90% 0,1 o‘lchamiga ega ...0,25 mm. tashiladigan zarrachalarning massasi 0,0001 oralig’ida o‘zgarib turadi ...0,005 g. qor zarralari faqat ma’lum bir balandlikka ko‘tarilishi mumkin-tortish tomi. Katta og’ir zarralar qor qoplamining yuzasi bo‘ylab keskin ravishda harakatlanadi. Bunday harakatni takrorlash deyiladi. Yumshoq qorning qor ko‘chishi 3 m/s dan ortiq shamol tezligida boshlanadi, kichik qor zarralari 0,02 o‘lchamida...0,5 mm sirt havosi bilan aralashtiriladi va turbulent qor oqimi hosil qiladi. Ushbu oqimdan tushadigan zarralar qor yuzasini yo‘q qiladi, bu esa qor ko‘chkisi oqimining qo‘shimcha oziqlanishiga yordam beradi. Pastki qor bo‘roni bilan qorning katta qismi er sathida 1,5 balandlikda o‘tkaziladi...2,0 m, va taxminan 90% qor 10 balandlikda o‘tkaziladi...20 qarang.
Qor bo‘roni oqimi to‘yingan va to‘yinmagan bo‘lishi mumkin: to‘yinganshamol oqimi maksimal tashish qobiliyatiga mos keladigan qor miqdorini ko‘targanda; to‘yinmagan-ko‘chma qorning massasi to‘yinganlik chegarasidan kamroq bo‘lsa.
Qor ko‘chkisi-qish davomida yo‘lning bir tomoniga qor yog’adigan qor miqdori. Qor qoplamining hajmi odatda qor tashishning umumiy hajmining faqat bir qismidir.
Yo‘llarning qor yog’ishi. Qor yog’ishi ostida ular yo‘llarda qor ko‘chkilari paydo bo‘lishiga ta’sir ko‘rsatadi. Qorning kantitativ xarakteristikasi - bu yo‘l kanvasida to‘plangan qor miqdori, qorning umumiy miqdori, yo‘lga qor yog’ishi bilan bog’liq.
Yo‘llarning harakatiga ta’siri. Qish salbiy kuz 0 ° C quyida o‘rtacha kunlik havo harorati o‘tish va ijobiy salbiy dan 0 ° C orqali, uning teskari o‘tish qadar yildan boshlab yil davri o‘z ichiga oladi.
Yo‘llarning qishki tarkibi-bu quyidagilarni o‘z ichiga olgan chora-tadbirlar majmuasi: qor ko‘chkilaridan yo‘llarni himoya qilish; qordan yo‘llarni tozalash; * qishki silliqlikka qarshi kurash; ko‘chkilardan yo‘llarni himoya qilish; muzlarga qarshi kurash.
Yilning qish davri yo‘llarni ishlatish va harakatni tashkil qilishning eng qiyin usuli hisoblanadi. Ushbu davr davomiyligi 20 kundan Janubiy viloyatlarda O‘zbekistonning shimoliy hududlarida 180 kungacha o‘zgarib turadi.
Qish davrining eng xarakterli xususiyati qor va muz qatlamlarining yo‘l yuzasida shakllanishi bo‘lib, bu avtomobilning yo‘l bilan o‘zaro ta’siri sharoitida keskin o‘zgarishlarga olib keladi.

1-rasm. Qishki yo‘llarni saqlash darajasining asosiy ko‘rsatkichlari: B1-qor va muzdan tozalangan yo‘l yuzasi, m ; B-yo‘lning kengligi; hp-yo‘l yuzasida bo‘sh yoki siqilgan qor qatlamining qalinligi; h0-yo‘l tomonidagi qor qatlamining qalinligi; V3-ifloslanish chizig’ining kengligi