19-mavzu. Iqtisodiy xarajatlari va foyda Reja

Harajatlar
Tovarlar miqdori
DOIMIY HARAJATLAR
O”ZGARUVCHI HARAJATLAR
UMUMIY HARAJATLAR
Doimiy, O’zgaruvchi va Umumiy harajatlar

III. Xarajatlarning namoyon bo‘lish sohasiga ko‘ra turkumlanishi

• Ishlab chiqarish xarajatlari – faqat tovarni ishlab chiqarish bilan bog‘liq xarajatlarni o‘z ichiga oladi.
• Muomala xarajatlari – tovarlarni ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga yetkazilguncha ketadigan sarflarga aytiladi.

Umumiy xarajatlarning turkumlanish klasteri

Qisqa muddatli va uzoq muddatli davrlarda ishlab chiqarish xarajatlarining o‘zgarishi

• Qisqa muddatli davr – bu korxonaning faqat o‘zgaruvchi xarajatlari miqdorini o‘zgartirish uchun taqozo etiladigan davrdir
• Uzoq muddatli davr – bu korxonaning ishlab chiqarish quvvatlarini va barcha band bo‘lgan resurslari miqdorini o‘zgartirish uchun yetarli bo‘lgan davrdir

O’rtacha xarajatlar va ularni aniqlash usullari

• Mahsulot (yoki xizmat) birligini ishlab chiqarishga sarflangan xarajatlar o‘rtacha xarajatlar deb ataladi.
• O’rtacha umumiy xarajatlar (ATC) - umumiy yoki yalpi xarajatlarning (TC) ishlab chiqarilgan tovarlar (Q) miqdoriga nisbati, ya’ni:

ATC = TC / Q

• O’rtacha doimiy xarajatlar (AFC) - doimiy xarajatlarning (FC) ishlab chiqarilgan tovarlar (Q) miqdoriga nisbati, ya’ni:

AFC = FC / Q

• O’rtacha o‘zgaruvchi xarajatlar (AVC) - o’zgaruvchi xarajatlarning (VC) ishlab chiqarilgan tovarlar (Q) miqdoriga nisbati, ya’ni: AVC = VC / Q

O’rtacha umumiy xarajatlar (ATC) o‘rtacha doimiy xarajatlar bilan (AFC) o‘rtacha o‘zgaruvchi xarajatlar (AVC) yig‘indisiga teng. ATC = AFC + AVC

• Me’yoriy xarajatlar – (MC) qo‘shimcha bir birlik mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan xarajatlardir.
• Uni n miqdordagi mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan umumiy xarajatlardan n-1 uchun sarflangan xarajatlarni ayirib topiladi, ya’ni quyidagicha hisoblanadi: