1,Ta’lim tizimi va turlari

O’qituvchining vazifasi – darsda tafakkur va faoliyatning ana shu turlarini eng to’g’ri uyg’unlashtirishdir. Binobarin, bunday uyg’unlik dars samaradorligini oshirishning muhim omilidir. O’qituvchi dars muammolariga to’g’ri yondashishi uchun ta'lim jarayonining asosiy komponentlarini bilishi, ularning o’zaro bog’liqligi va bir biriga ta'sirini tushunishi lozim.
Ob'yektiv mavjudlikning mohiyatini bilishi - ta'limning maqsadlaridan biridir.
Ta'limda sinf – dars tiziminig vujudga kelishi.
Ta'limni boshqarishning asosiy tashkiliy shakli quyidagi ma'lum belgilarga ega bo’lgan mashg’ulotlarni guruhiy yo’sinda o’tkaziladi:
- mashg’ulotlarning har yili va har bir o’qish kuni bir paytda boshlanishi;
- mashg’ulotlar va ular orasidagi tanafuslarning ma'lum vaqt davom etishi;
- guruhlardagi bolalarning yoshi va soni jihatdan baravarligi;
- material o’rganish sur'atining bir xilligi;
- o’quv mashg’ulotlarining ma'lum tashkiliy shaklda o’tkazilishi.
Guruhli mashg’ulotlarning sinf- dars tizimi deb atalgan bunday shakli keng tarqaldi, mustahkamlandi va hozir ham ancha takomillashgan holda mavjuddir. Dars yaxlit ta'lim jarayonini o’quv-tarbiya ishining boshqa tashkiliy shakllari - uy vazifalarini bajarish, predmet to’garaklarining mashg’ulotlari, sayrlar va hokazolar bilan uzviy birlikda aks ettiradi. Darsni ikki jihatdan: umuman ta'lim jarayoni va ta'limni tashkil etish shakli sifatida ta'riflab uni foydali deb hisoblash taklifi bor ( M.I.Maxmutov ). Ta'limning umumiy jarayoni sifatida qaralsa, dars o’qitish harakatining ta'lim mazmuni, prinsiplari va metodlari bilan belgilanadigan, ma'lum makon - zamon chegaralarida o’qituvchi rejalashtiradigan hamda boshqaradigan birgalikdagi ob'yekt o’qituvchi va o’quvchilar amalga oshiradigan asosiy shaklidir.
Dars maktabda o’quv ishlarini tashkil qilishning asosiy shakli
Hozirgi paytda o’quv ishlarini tashkil etishning quyidagi shakllari qo’llanadi: dars,
ekskursiya, o’quv ustaxonalaridagi mashg’ulotlar, mehnat va ishlab chiqarish ta'limi shakllari, uy ishlari, sinfdan tashqari o’quv ishlarining shakllari (predmet to’garaklari, studiyalar, olimpiadalar, tanlovlar).
Darsning tashkiliy shakllari
Pedagogik adabiyotlarda va maktab amaliyotida darsdagi ishlarni tashkil etishning asosan uchta: yakka tartibdagi, umumiy va guruhiy shakllari qabul qilingan.
O’quvchilar bilan olib boriladigan yakka tartibdagi ishlar rejasini quyidagi yo’sinda tuzish mumkin:
- dastlab mustaqil ishlarni o’tkazish hamda o’quvchi yashaydigan va o’qiydigan sharoitlarni tahlil qilish orqali uning imkoniyatlarini o’rganish;
- o’quvchilar bilan yakka tartibda ishlashning didaktik vositalarini yaratish;
- har bir o’quvchi uchun eng maqbul topshiriqlarni hamda bilim olishi va kamol topishi nazorat qilish sistemasini belgilash, o’quvchini o’z vaqtida murakkabroq masalalarni hal qilishga o’tkazish, amalga oshirilgan ishlarni tahlil qilish va umumlashtirish, tuzatish va xulosalar chiqarish.
160. Qadimgi davlatlar So’g’diyona, Baqtriya va Xorazmda ta’lim-tarbiyaning rivojlanishi