2- ma’ruza. Metrologiyaning asosiy tushunchslar va ta’riflar Metrologiya asosiy tushunchalari va postulatlari O’lchash birliligi

Kilogramm - massa birligi 
bo’lib, kilogrammning xalqaro 
massasiga teng. [I 
O’TBK (1989 y.) va III O’TBK (1901 y.)] 
Sekunda - vaqt, Seziy-133 atomi asosiy holati ikkita 
o’ta 
yupqa darajalari 
o’rtasida o’tishga mos keladigan 9 192 631 770 
nurlanish davriga teng vaqt. [XVIII 
O’TBK (1967 y.) 1 rezolyutsiya] 
Xalqaro birliklar tizimi (SI) asosiy birliklari 
7 

---

Amper 
– o’zgarmas tok kuchi, bir-biridan 1 m oraliqda vakuumda 
joylashgan, juda kichik aylana kesimli parallel ikkita 
to’g’ri chiziqli cheksiz 
uzunlikdagi simdan 
o’tganda o’tkazgichning har 1 m uchastkasida 2∙10
-7 
N ga teng 
o’zaro ta’sir kuchini hosil qila oladigan tok 
[ 
O’TBK (1946 y.) va 
IX 
O’TBK (1948 y.) tasdiqlangan 2 rezolyutsiya]. 
 
 
Kelvin - termodinamik temperaturaning birligi 
bo’lib, suvning uch 
nuqtasi termodinamik temperaturasining 1/273,16 qismiga teng [XVIII 
O’TBK (1967 y.) 4 rezolyutsiya]. 
Moll - massasi 0,012 kg uglerod-12 dagi atomlar soniga teng 
strukturaviy elementlarni 
o’z tarkibiga olgan tizimdagi moddalar miqdori.
Molldan 
foydalanganda 
strukturaviy 
elementlar 
spetsifikatsiyalanishi lozim va ular atom, molekula, ion, elektron va boshqa 
zarrachalarning spetsifikatsiyalangan guruhlari 
bo’lishi mumkin [XVI 
O’TBK (1971 y.), 3 rezolyutsiya] 
Kandela - 
yorug’lik kuchi: belgilangan yo’nalishdatarqatayotgan 
yorug’-likningenergetik kuchi 1/683 W/sr, 540∙10
-7
Hz chastotali 
monoxramatik nur tarqatuvchi manbaning shu 
yo’nalishdag i yorug’lik 
kuchi [XVI 
O’TBK (1979 y.), 3 rezolyutsiya]. 
8 

---

Nazorat savollari 
1.
O’lchash aniqligi va o’lchash xatoligi tusunchalarni ta’riflab bering. 
2.
O’lchash birliligi nima va u nima uchun kerak? 
3.
O’lchash jarayonnig birliligi qanday xossalari orqali ta’minlanadi? Ularni 
ta’riflab bering. 
4.
Fizik kattalikning chinakam va haqiqiy qiymatlari tushunchalsrni 
ta’riflab 
bering. 
5.
Metriologiy postulatlari nimadan iborat?