2-amaliy ish Klassik shifrlash algoritmlarini ishlash tartibini o‘rganish Ishdan maqsad

23 
W X Y Z A B C D E F G H I
J K L M N O P
Q R S T U V
24 
X Y Z A B C D E F G H I
J K L M N O P Q R S T U V W
25 
Y Z A B C D E F G H I
J K L M N O P Q R
S T U V W X
26 
Z A B C D E F G H I
J K L M N O P Q R S
T U V W X Y
Vijiner usulida shifrlash. Bu shifrlash usuli ko‘p alfavitli shifrlash usuliga
kiradi. Quyida kiril alifbosidan foydalanilgan holda kalit “KURS” ga teng bo‘lgan
holda, “BAYRAM” ochiq matnini shifrlash keltirilgan. Buning uchun dastlab satr
bo‘ylab kiril alifbosi yoziladi, kalit so‘z vertikal shaklda yoziladi.
2.2-jadval
Vijiner usulida shifrlash

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

H 

I 

J 

K 

L 

M 

N 

O 

P 

Q 

R 

S 

T 

U 

V 

W 

X 

Y 

Z 
K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J
U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T
R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q
S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R
Ushbu jadvaldan shifrlash natijasi sifatida quyidagini olish mumkin: Т
1
= LUPJKG
2.3-jadval
Vijiner usulida kalit va shifrmatn
Ochiq matn
B
A
Y
R
A
M
Kalit
K
U
R
S
K
U
Shifrlangan matn L
U
P
J
K
G

Vernam shifri. Vernamning shifrlash tizimi modul qiymati m=2 bo‘lgan
Vijiner shifrlash tizimining bir qismi hisoblanib, 1926-yilda bu usulning aniq

---

---

ko‘rinishi ishlab chiqiladi. Gilbertom Vernam AT&SSHA firmasi xomiyligi ostida

kiruvchi matn sifatida ikkilik sanoq sistemasidan foydalandi. Shifrlashda birinchi
Ingliz alifbosidagi (A, B...Z). Matnning har bir harfi 5-bit bo‘lakli (b0,b1…b4) Bado
raqami bilan kodlanadi. Ixtiyoriy ketma-ketlikdagi ikkilik kalitlar k0,k1,k2, avval
kitobsimon lentaga yoziladi. Quyidagi rasmda uzatilayotgan axborotni Vernam usuli
orqali shifrlash ko‘rsatilgan (2.1-rasm).
2.1- rasm. Vernam usuli orqali shifrlash
Kiruvchi matnni shifrlashda x-kiruvchi matn ikkilik ko‘rinishiga o‘tkaziladi
va ikkilik modul ostida ikkilik ketma-ketlikdagi k-kalit bilan shifrlash amalga
oshiriladi. Bu shifrlangan yozuv quyidagi tenglik orqali amalga oshiriladi.
y = x
⊕ k
Deshifrlash uchun shifrmatn va kalit xor amalida qo‘shiladi.