2. Avtomobillarni ishlab chiqarish hajmini bashoratlash va uning tashkiliy shakllaridagi ishlab chiqarish rejalarini optimallashtirish Reja

2. Ishlab chiqarish hajmini bashoratlash

Ma’lumki loyihalashda har qanday ishlab chiqarish korxonalarining ishlab chiqarish rejasi transport korxonalarining ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda loyihalanayotgan ishlab chiqarish korxonalardagi qabul qilingan ishlab chiqarish tizimining shakliga qarab ishlab chiqarish ob’ektalrining nomenklaturasi va soni ko‘rinishda beriladi.

Ishlab chiqarish ehtiyojini to‘g‘ri aniqlash korxonaning quvvati va uni ishlab chiqarish rentabelnostini belgilaydi. Asoslanmagan ta’mirga bo‘lgan oshiq ehtiyoj korxona fondlarini to‘liq yuklanishini ta’minlaydi va uning ishlashining norentabellikka olib keladi. Kamaytirilgan ehtiyoj esa ishlab chiqarish siklining cho‘zilishiga va ayrim hollarda texnologik jarayonlarni buzilishi va ishlab chiqarish sifatini susayishiga sabab bo‘ladi.
Ishlab chiqarish ehtiyojlarini bashoratlashning amaliyotda bir nechta usullar mavjud.
Vereshak F.P. va Abelevich A.A. usuli bo‘yicha yillik Ishlab chiqarishga bo‘lgan ehtiyoj ishlab chiqarish ob’ektlarining ish qobiliyatini belgilovchi ko‘rsatkichlarning o‘rtacha qiymatiga asoslangan holda aniqlanadi 1.

bu yerda – foydalanish jarayonida bo‘lgan transport vositalar soni;
– transport vositasining amartizatsion davrga rejalashtirilgan resursi;
– Ishlab chiqarish oraliqlaridagi o‘rta statistik resurs;
– transport vositasining amortizatsion xizmat vaqti.
Igudesman YA.E. tomonidan taklif etilgan usulda ishlab chiqarish ob’ektlarining ish qobiliyatini belgilovchi ko‘rsatkichlar bilan bir qatorda ulardan foydalanish sharoit xususiyatlarini ko‘zda tutish koeffitsientlar ham hisobga olingan 2.

bu yerda – transport vositalarning loyihalanayotgan davridagi perspektiv soni;
– transport vositasining rejalashtirilgan yillik resursi;
– transport vosita va uning tarkibiy qismlarining amartizatsion resursining me’yoridan og‘ish koeffitsienti, holatda 1 mln. km resursdagi Ishlab chiqarish soni;
– transport vosita va uning tarkibiy qismlarining holatdagi qo‘shimcha Ishlab chiqarish soni;
Transport vositalarining loyihalanilayotgan davridagi soni:

bu yerda – loyihalashga topshiriq berilayotgan davridagi transport vositalar soni;
– davridagi qo‘shilgan transport vositalar soni;
– davridagi hisobdan chiqarilgan transport vositalar soni.
holatdagi transport vositalarini ishlab chiqarish soni:

bu yerda – transport vositasining birinchi ishlab chiqarishgacha bo‘lgan me’yoriy
yurishi;
– amortizatsion yurish me’yori;
– ishlab chiqarish oraliq yurish me’yoridan og‘ish koeffitsienti.


holatdagi transport vositalarini ishlab chiqarish soni:

Ishlab chiqarish oraliq yurish me’yoridan og‘ish koeffitsienti:

bu yerda – yo‘l foydalanish sharoitlari;
– transport vositalarini tortkich (tyagach) sifatida ishlatilish darajasi;
– park tarkibidagi ishlab chiqarilgan va yangi tarsnport vositalar nisbati;
– yangi va t ishlab chiqarilgan transport vositalarining xizmat muddatini oshishi.
Bu yyerda ishlab chiqarishning soni transport vositalarining rusumlariga qarab ularga belgilangan ishlab chiqarish oraliq va amortizatsion yurishlarini inobatga olgan holda alohida hisoblanadi.
Ko‘rilgan transport vosita va uning tarkibiy qismlarining ishlab chiqarish ehtiyojlarini bashoratlashning usullari vaqt oralig‘adagi o‘zgaruvchan va ehtimollik xarakterga ega bo‘lgan transport vositalar parkining yoshi, ularni eskirish jadalligi ishlab chiqarish sifatining dinamikasi, hamda murakkab tiklash jarayonidagi boshqa faktorlarni to‘liq har tomonlama inobatga olmaydi. SHuning uchun ushbu usullar loyihalashdagi xomaki hisoblashlarda qo‘llanishi mumkin.
Ishlab chiqarish ehtiyojlarini bajoratlashda, ya’ni ishlab chiqarish fondini shakllanishning statistik tabiyatini inobatga oluvchi usullar e’tiborga loyiq. ishlab chiqarish nazariyasining matematik usullariga asosan bu usullar ishlab chiqarish ehtiyojlarini to‘la va aniq bashoratlash imkonini beradi.
Ishlab chiqarish ehtiyojlarini bashoratlashning ehtimollik usullaridan biri bu GosNITI 3 va GosavtodorNII 4 tomonidan ishlab chiqilgan usul bo‘lib, unda transport vositalarni ta’mirga chiqishi ishlab chiqarish jarayonning boshlang‘ich bir qismi deb qaralishiga asoslangan. Bunga asoslangan holda ta’mirga chiqishning jadalligini aniqlashda quyidagi ifodadan ofydalanamiz:

bu yerda – tiklash zichligi;
– ishlab chiqarishgacha xizmat vaqtining taqmislanish zichligi;
– ishlab chiqarish oralig‘idagi xizmat vaqtini taqsimlanish zichliklari.
Istalgan vaqt oralig‘idagi ta’mirga bo‘lgan talab:

bu yerda – park ro‘yxatidagi transport vositalar soni.
Ushbu uchun bo‘yicha ishlab chiqarish ehtiyojinin bashoratlashda va larning taqsimlanish zichligi, vaqt intervali oralig‘ida foydalanishga olinayotgan transport vositalarning o‘rtacha yillik yurishi va amartizatsion xizmat vaqtidagi yurishlar dastlabki ma’lumotlar bo‘lib xizmat qiladi.
Bu usulni qo‘llashda qo‘shimcha taqsimlanish funksiya ko‘rinishdagi park tarkibining kamayish qonuniyati, transport vositalarni tarkibdan chiqazishgacha bo‘lgan to‘liq xizmat davri (yoki uzoq muddat xizmatining o‘rtacha qiymati – va uning variatsiya koeffitsienti – ) va parkni, ya’ni transport vositalar bilan to‘ldirilish jadalligi to‘g‘risida ma’lumotlar bo‘lishi shart.