5§. Banklararo hisob-kitoblarning 2003 yil 1 oktyabrdan boshlab tashkil etilishi. Respublikamizda to’lov tizimi yil sayin takomillashib bormoqda. Bu esa
banklararo hisob-kitoblarni o’tkazish texnologiyalariga qator o’zgarishlarni
kiritilishni taqozo qilmoqda. Banklararo hisob-kitoblar ham mazmuman, ham sifat
jihatidan avvalgi yillariga nisbatan o’zgarmoqda.
Barcha hisob kitoblar banklar orqali o’tkaziladi. Pul o’tkazuvchi va pul oluvchi
tomonlar bir bankning mijozlari bo’lib, ular o’rtasidagi hisob-kitoblar bir bankda
boshlanib shu bankning o’zida yakunlanadi, ya’ni bir korxona hisobvarag’idan pul
mablag’lari summasi kamayib ushbu summa ikkinchi korxona hisobvarag’iga
o’tkazib qo’yiladi. Hisob kitoblar ko’pincha bir bankdan tashqariga ham chiqishi
mumkin. Bu hollarda hisob kitoblar bir bank tizimi ichida bo’lishi mumkin, masalan,
faqat Sanoatqurilishbanki ichida. Bunday holda Sanoatqurilish bankining biror filiali
ushbu bankning boshqa filiali bilan hisob-kitoblarni o’tkazadi. Shu bilan birga turli
banklar o’rtasida ham hisob-kitoblar yuzaga kelishi mumkin. Masalan,
Sanoatqurilishbanki banki bilan AT Paxta banki o’rtasida banklararo hisob kitoblar
o’tkaziladi. Bu holda pul to’lovchi korxona Sanoatqurilishbankining mijozi bo’lsa,
pul oluvchi korxona esa AT Paxta bankning mijozi bo’ladi. Ular o’rtasidagi hisob-
kitoblar Sanoatqurilishbanki va Paxta banki orqali amalaga oshiriladi.
Shunday qilib, barcha hisob-kitoblarni 3 guruxga bo’lishimiz mumkin.
1. Bir bank filiali ichidagi hisob-kitoblar
2. Bir bank ichidagi filiallararo hisob-kitoblar
3. Turli banklar o’rtasidagi banklararo hisob-kitoblar
Bu uch guruh hisob-kitoblarda to’lovlarni o’tkazish texnologiyasi turlicha
bo’lib ularni xar birini alohida ko’rib chiqamiz
