2 I bob. Chiziqlar va vint sirtlari haqida umumiy ma'lumotla

GOST 24068-96
;
GOST 8791-96
;
GOST 
8792-96
;
GOST 8793-96 
bo’yicha tayyorlanadi.
Prizmatik shponka va uning uchun val va vtulkaga o’yilgan
o’yiklarda qiyalik bo’lmaydi. Shponka val o’yig’iga qo’yiladi,
vtulka esa valga kiyitiladi. Shponkaning yon yoqlariga kuch
tushadi. Radius bo’ylab, shponka va vtulka o’yig’i orasida
0,2-0,3 
mm 
oraliq bo’lishi kerak.
Odatdagi 
va
yo’naltiruvchi prizmatik 
shponkalar bo’lib, ular
bir-birlaridan farq qiladi.
Odatdagi 
prizmatik shponka aylanma
harakatni uzatishga mo’ljallangan. Yo’naltiruvchi prizmatik
shponka esa detalni val o’qi bo’ylab yo’naltirish uchun xizmat
qiladi. Odatdagi
prizmatik
shponkalarning
va
o’yiqlarning
o’lchamlari 3.4-jadvalda berilgan. Prizmatik shponkali birikma 3.9-
shakl,
b 
da ko’rsatilgan. Valda o’yilgan o’yiq uzunligi shponka
uzunligiga teng bo’ladi. Vtulkadagi o
’
yiqning uzunligi esa shponka
uzunligidan
5-6mm 
uzun
bo’ladi. Yo’naltiruvchi prizmatik
shponka uzun bo’lib, u albatta valga vintlar bilan
mahkamlangan bo’ladi.
3.8-shakl,
a, b, v, g 
da segment shponkali birikmani hosil
13

---

---

14
shponkali birikma; 3.9-shakl,

v) 
da segment shponkali birikma
ko’rsatilgan.
Shlitsa (tish) li birikma 
Val bilan vtulka qo’shimcha detalsiz val va vtulkadagi tishlar
(shlitsalar) va o’yiqlarning bir-biriga kirib turishi natijasida hosil
bo’lgan birikma
shlitsali birikma 
deb ataladi (3.10-shakl,
3,4,7
; 3.12-
shakl).
Shlitsali birikma detalni val o’qi bo’ylab joyini osonlik bilan
o’zgartirish, yaxshi markazlanish va katta miqdordagi aylanma
kuchlarni uzata olish imkoniyatiga hamda yuqori mustahkamlikka
ega.
Shlitsa profili to’g’ri yonli (to’rtburchak), evolventa va
uchburchak shaklida bo
’
ladi.
To’g’ri yon profili shlitsalari bo’lgan valning tasviri 3.10 -
shakl,