2. Ijtimoiy ustanovkalarning shakllanishi va o’zgarishi.
D.N.Uznadze. USTANOVKA bu:
—kelajakdagi voqealarni va muayyan yo‘nalishdagi harakatlarni idrok etish, bajarishga shaxsning tayyorligini anglatadi;
—atrof-muhit bilan o‘zaro ta’siri ostida ehtiyoj va qoniqish holati mavjud bo‘lganda paydo bo‘ladi.
IJTIMOIY USTANOVKANING TUZILISHI
Ijtimoiy ustanovka (attityud) - insonning munosabati va xatti-harakatlarini tartibga soluvchi avvalgi tajribaga asoslangan ongning muayyan holati.
Ijtimoiy utanovkalarning belgilari:
-insonning munosabati va xatti-harakati bilan bog‘liq bo‘lgan ob’ektlarning ijtimoiy tabiati;
-munosabatlar va xatti-harakatlarning aniqligi, xabardorlik;
-munosabatlar va xatti-harakatlarning hissiy komponentliligi;
-ijtimoiy tuzilishning tartibga soluvchi roli xarakterlanadi.
Ijtimoiy ustanovka xaqida tushuncha
Ustanovka – shaxsning ichki, ong osti psixologik faoliyatga safarbarligi, hatti-harakatni bajarishdan oldingi tayyorgarlik holatidir.
Ustanovka – aqliy faoliyatning har qanday shaklini oldindan belgilaydi va aniqlaydi. Insonning ustanovkasi unga ma’lum bir siyosiy yoki ijtimoiy voqea yoki hodisaga muayyan tarzda javob berishga imkon beradi.
Identifikatsiya- Z. Freyd tomonidan kiritilgan atama. - ijtimoiylashuvning eng muhim mexanizmi, - ma’lum guruhga kiradi, guruh a’zolarini tushunish, ijtimoiy munosabatlarni shakllantirishda shaxsning ijtimoiy rolini qabul qilishi, ya’ni boshqalarga xos bo‘lgan turli me’yorlarni, munosabatlarni va xatti-harakatlarni o‘zlashtirishga imkon beradi.
Imitatsiya -shaxsning xatti-harakati, boshqa odamlarning tajribasi, uslub, odatlarini ongli yoki ongsiz ravishda nusxa olish. Imitatsiya - insonning xatti-harakati va ruhiga ta’sir qilish, bu ularning axborot xususiyatlarini tanqidiy idrok etishni nazarda tutadi. Imitatsiya -shaxsning ichki tajribasi, fikrlari, his-tuyg‘ulari va u bilan muloqot qilgan kishilarning aqliy holatini ongsiz ravishda takrorlash jarayoni.
Shaxs ijtimoiylashuvidagi mexanizmlar
Fasilitatsiya-"fasilitatsiya" - "yordam" degan ma’noni anglatadi»);ayrim kishilarning xatti-harakatlarini boshqalarning faoliyatiga rag‘batlantiruvchi ta’siri, natijada ularning faoliyati erkin va jadalroq kechadi Konformlilik – ziddiyatdan qochish va ijtimoiy guruhga moslashish jarayonidagi xatti-harakatlarni amalga oshirish Nemov, 1994, Bir qator psixologar ijtimoiylashuvning to‘rtta psixologik mexanizmini ajratib ko‘rsatadilar-masalan: Imitatsiya-bolaning muayyan xatti-harakatlarini nusxalash, uyalish va aybdorlik hissi ta’siridagi xatti-harakatni bostiradigan salbiy (sohta hatti-harakatlar) mexanizmlardir.
