2-ma’ruza mavzu: algoritmlash va dasturlashning asosiy tushunchalari reja

ketma-ketlik (chiziqli) , tarmoqlanish, takrorlanish (takrorlash)
1. Chiziqli algoritm tuzilmasi ketma-ket bajariladigan buyruqlar tizimidan iborat bo‘ladi:

Amallar	Blok-sxema
1-amal 2-amal. . . . . n-amal

2. Tarmoqlanish. Bu tuzilma shart bajarilishi natijasiga qarab (ha yoki yo‘q) algoritmni bajarish yo‘nalishini belgilaydi.

Tarmoqlanish tuzilmasi to‘rtta ko‘rinishda bo‘lishi mumkin:

• 
  agar-u holda;
  
• 
  agar-u holda-aks holda;
  
• 
  shartlar ketma-ketligi agar-u holda;
  
• 
  shartlar ketma-ketligi agar-u holda-aks holda.
  

Algoritmik til	Blok-sxema
1. agar-u holda
agar shart u holda amal tamom
2. agar-u holda-aks holda
Agar shart u holda 1-amal aks holda 2-amal tamom
3. tanlash
Tanlash agar 1-shart: 1-amal agar 2-shart: 2-amal . . . . . . . . . . . . agar N-shart: N-amal tamom
4. tanlash-aks holda
Tanlash Agar 1-shart: 1-amal Agar 2-shart: 2-amal . . . . . . . . . . . . agar N-shart: N-amal aks holda N+1 amal tamom

Agar buyrugʻiga misollar

Algoritmni so‘zlar yordamidagi ifodasi	Blok-sxema ko‘rinishidagi ifodasi
Agar x > 0 u holda y := sin(x) tamom
Agar a > b u holda a := 2*a; b := 1 aks holda b := 2*b tamom
Tanlash Agar n = 1: y := sin(x) Agar n = 2: y := cos(x) Agar n = 3: y := 0 Tamom
Tanlash agar a > 5: i := i+1 agar a = 0: j := j+1 aks holda i := 10; j:=0 tamom

3. Takrorlash tuzilmasi buyruq, ko‘rsatma va amallarni ko‘p marotaba bajarilishini ta’minlaydi. Takrorlashni ta’minlashning asosiy turlari ushbu jadvalda ko‘rsatilgan:

Ogʻzaki so‘zlar orqali	Blok-sxema tilida
Toki takrorlash turi Toki so‘zidan keyin keluvchi shart bajarilgunga qadar takrorlash tanasida ko‘rsatilgan buyruqlar bajariladi.
Takrorlash boshi toki shart Takrorlash tanasi (buyruqlar ketma-ketligi) Takrorlash oxiri
Uchun takrorlash turi Takrorlash o‘zgaruvchisi (takrorlash parametri) barcha qiymatlarni qabul qilgunga qadar takrorlash tanasida ko‘rsatilgan buyruqlar bajariladi.
Takrorlash boshi i uchun 1 dan 2 gacha Takrorlash tanasi (buyruqlar ketma-ketligi) Takrorlash oxiri

Toki va uchun buyruqlariga misollar

So‘zlar orqali	Blok-sxema orqali
Takrorlash boshi toki i <= 5 S := S+A[i] i := i+1 takrorlash oxiri
Takrorlash boshi i uchun 1 dan 5 gacha X[i] := i*i*i Y[i] := X[i]/2 takrorlash oxiri

Binar amallar additiv ya’ni + qo‘shish va – ayirish amallariga, hamda multiplikativ, ya’ni * ko‘paytirish, / bo‘lish va % modul olish amallariga ajratiladi.
Butun sonni butun songa bo‘lganda natija butun songacha yaxlitlanadi.
Misol uchun, 20/3 = 6; (-20)/3 = -6; 20/(-3) = -6.
Unar amallarga ishorani o‘zgartiruvchi unar minus “–” va unar plyus “+” amallari kiradi. Bundan tashqari inkrement “++” va dekrement “--” amallari ham unar amallarga kiradi.
(C / C ++) Ternar operatori:
Ternar operatori quyidagi shaklga ega:
amal₁ : amal₂ : amal₃
exp₁ ifodasi har doim baholanadi. amal₂ va amal₃ bajarilishi amal₁ natijasiga bogʻliq. Agar exp₁ natijasi nolga teng bo‘lmasa, exp₂ baholanadi, aks holda exp₃ baholanadi.
Kamchiliklari:
amal₁ har qanday kamchiligi amal₂ yoki amal₃ dan oldin darhol baholanadi va yangilanadi. Boshqacha qilib aytganda, holatni uchlamchi nuqtai nazardan baholaganingizdan keyin ketma-ketlikda nuqta bor. Agar exp₂ yoki exp₃ kamchiligi bo‘lsa, ulardan faqat bittasi baholanadi.
Qaytish turi:
Ternar operatori qaytish turiga ega. Qaytish turi odatiy \ ortiqcha yuklangan konversiya qoidalariga muvofiq exp₂ ga va exp₃ ning exp₂ ga konvertatsiyasiga bogʻliq. Agar ular o‘zgartirilmasa, kompilyator xato tashlaydi. Quyidagi misollarga qarang.
Quyidagi dastur xatosiz kompilyatsiya qiladi. Uchlamchi iboraning qaytish turi float(exp₂ dagiday) bo‘lishi kutilmoqda va exp₃ (ya'ni, haqiqiy nol - turi int) noaniq ravishda float shaklga o‘tkaziladi.
#include
using namespace std;
int main()
{
int test = 0;
float fvalue = 3.111f;
cout << (test ? fvalue : 0) << endl;
return 0;
}
Quyidagi dastur kompilyatsiya qilmaydi, chunki kompilyator uchlamchi iboraning qaytariladigan turini topa olmaydi, yoki exp₂ (belgilar qatori) va exp₃ (int) o‘rtasida yashirin konversiya mavjud emas.
#include
using namespace std;
int main()
{
int test = 0;
cout << test ? "A String" : 0 << endl;
return 0;
}
Quyidagi dastur kompilyatsiya qilishi “mumkin” yoki ish vaqtida ishlamay qolishi mumkin. Uchinchi iboraning qaytish turi (char *) turi bilan cheklangan, ammo int ni qaytaradi, shuning uchun dastur xato bilan tugaydi. Haqiqatan ham, dastur ish vaqtida 0-chi manzilga bir qatorni bosib chiqarishga harakat qiladi.
#include
using namespace std;
int main()
{
int test = 0;
cout << (test ? "A String" : 0) << endl;
return 0;
}