2-mavzu: Axborot tushunchasi. Axborot va uning turlari. Axborot o‘lchov birliklari. Sanoq sistemasi tushunchasi va ularning turlari

Axborotlarni o’lchash
Klod SHennon (Claude Shannon) axborotning umumiy nazariyasini tuzuvchisi va raqamli aloqaning asoschisi hisoblanadi. Uning 1948 yilda e’lon qilingan «Aloqaning matematik nazariyasi» (A Mathematical Theory of Communication) asarida birinchi bor axborotni ikkilik kodida uzatishni qo‘llash imkoniyatlari asoslab beriladi.
Kompyuterlarda axborotlar o‘lchamini aniqlashda quyidagi o‘lchov birliklari ketma ketligi o‘rinli bo‘ladi
Misol: X=13(10)
Natija: 13(10) = 1101 (2)
X=0,25(10)
Natija: 0,25(10) = 0,01 (2)
Ikkilik sanoq sistemasida arifmetik amallarni bajarish tartibi quyidagi jadvalda keltirilgan:
0+0=0 0+1=1 1+0=1 1+1=10
0*0=0 1*0=0 0*1=0 1*1=1
Sakkizlik sanoq sistemasida arifmetik amallarni bajarish tartibi esa quyidagi jadvalda keltirilgan:
0 1 2 3 4 5 6 7
1 2 3 4 5 6 7 10 Misol: 25(8)
2 3 4 5 6 7 10 11 +
3 4 5 6 7 10 11 12 47(8)
4 5 6 7 10 11 12 13 ———-
5 6 7 10 11 12 13 14 74 (8)
6 7 10 11 12 13 14 15
7 10 11 12 13 14 15 16

ASCII kodlashtirish tizimi

• 
  ASCII kodlashtirish tizimi
  

  Ikkilik kodlash orqali har bir raqam va alifbodagi belgilar jahon andozalaridagi kodlash jadvali – ASCII (American Standart Code for Information Interchange) yordamida ikklik belgilar ketma-ketligida ifodalanadi.

  ASCII jadvali yordamida ayrim belgilarning ikkilik tizimidagi kodlari:

  A – 01000001 I – 01001001

  B – 01000010 J – 01001010

  ya’ni ASCII jadvalida keltirilgan, masalan A belgisi o‘noltilikda 41(16) ga teng bo‘ladi. Bu yerda belgi turgan katakda kesishgan ustun va satr raqamlari qo‘shilib yoziladi.

  ASCII jadvali quyidagi guruhlarga ajratilgan:

• 
  boshqaruvchi belgilar,
  
• 
  arifmetik amallar belgilari, raqamlar, maxsus belgilar,
  
• 
  lotin alifbosi,
  
• 
  milliy alifbo,
  
• 
  psevdografika belgilari,
  
• 
  matematik belgilar.