2-mavzu. Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: Sharq falsafasi Reja: Qadimgi Sharqda asotiriy tassavurlar va falsafiy bilimlarning paydo bo‘lishi va falsafiy maktablar



Yüklə 55,25 Kb.
səhifə11/13
tarix17.02.2023
ölçüsü55,25 Kb.
#84771
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
2-mavzu

M.X.Xayrullayev.(1931-2004) akademik, falsafa fanlari doktori, professor. XX asrning ikkinchi yarmida o’zbek falsafasi rivojiga salmoqli hissa qo’shgan yetuk olim, jamoat arbobi. Asosiy faoliyati Abu Nasr al Forobiyning ilmiy ijodini o’rganish va sharhlashga bag’ishlangan. U “Buyuk siymolar”(1996 2 jild) va “Ma’naviyat yulduzlari” (1999) asarlarining mas’ul muharriri. M.Xayrullayev Forobiy ijodini qayta kashf etgan olim. U Forobiy ijodidagi materializm va idealizmni bir-biri bilan aralashtimaslik kerak deb hisoblaydi. Uning fikricha Forobiy tomonidan Xudoning tan olinishi idealizm bo’lsa, astronomiya, matematika, mantiq sohasidagi kashfiyotlari materializmdir. Chunki bu sohalarda narsalar yo’qdan bor bo’lmaydi, bordan yo’q bo’lmaydi. Masalan, Yer, Quyosh, Oy, sayyoralar harakatlari orasidagi munosabatlarning obyektivligi doimo bir xildadir10. M.Xayrullayev kommunistik mafkura hukmron bo’lgan davrda, Forobiy idealizmini tan ola oldi va uning ijodidagi idealistik av materialistik g’oyalarni sharhladi.
Baratov Mo’bin. (1934-2005) akademik, falsafa fanlari doktori, professor. Asosiy ilmiy ishlari Markaziy Osiyo mutafakkirlarining falsafiy merosini o’rganishga bag’ishlangan. Jumladan uning “Ibn Sino falsafasi” asarida buyuk mutafakkir ijodining yangi kirralari ochib berilgan. Mo’bin Baratov har qanday jamiyatni harakatlantiruvchi kuch ma’naviy omil deb ta’kidlaydi va o’zbek xalqida tarixan ma’naviy qadriyatlarga sodiqlik shakllangan, hozirgi kunda ularni davr ruhiga moslashtirish lozim deb hisoblaydi.
Tursunmuhamedov Sattar Pozilxaqovich. (1929) akademik, falsafa fanlari doktori, professor. Asosiy ilmiy ishlari sanoat va qishloq xo’jalik mehnati, ijtimoiy guruhlar, tabaqalar, mulkdorlar sinfining shakllanishi, ijtimoiy jarayonlar, jamiyatning siyosiy tizimi, mustaqillik yillarida esa, bozor iqtisodiyoti munosabatlari sharoitida kuchli ijtimoiy siyosatning ahamiyati masalalariga bag’ishlangan.
Shermuxamedov Said (1930) akademik, falsafa fanlari doktori, professor. O’zbekistonda madaniyat nazariyasi va tarixi ilmiy maktabining asoschi. Shuningdek u “Ijtimoiy falsafa”, “Pedagogika tarixi va nazariyasi”, “Siyosatshunoslik”, “Sosiologiya”, “Etika” ,”Estetika”, “Madaniyatshunoslik” kabi yo’nalishlarda jami 570 yaqin ilmiy va ilmiy ommabop ishlarning muallifi. O’zining “O’zbek xalqi madaniyatining milliy shakli”(1961) monografiyasida o’zbek xalqi madaniyati qadimiy ildizlarga egaligi va har qanday madaniyat zamon ruhiga moslashib, yangilanib borishi va ayni paytda milliy ruhi saqlanib qolishini ta’kidlaydi. S.Shermuxamedov nafaqat o’zbek millati, balki boshqa millat madaniyatini ham o’rganish asosida milliy madaniyatlarda o’zaro uyg’unlik va o’zaro aloqadorlik bor, biroq har bir millatning milliy o’ziga xosligi millatlarni bir-biridan farqini ko’rsatadi, deb hisoblaydi. Olim madaniyatning gumanistik asoslari, zamonaviy madaniyatning shakllanishida milliy va umuminsoniy madaniyat uyg’unligiga alohida e’tibor qaratadi.
Sovet tuzumi davrida S.Shermuxamedov tashabbusi bilan jami to’rtta milliy madaniyat masalalariga bag’ishlangan xalqaro konferensiyalar o’tkazildi. Ularda jahon hamjamiyati vakillari ishtirok etdilar.
Mustaqillik yillarida S.Shermuxamedov milliy istiqlol g’oyasi, yangilanayotgan jamiyatning asl mohiyatini aholi turli qatlamlari, ayniqsa yoshlar ongiga singdirishning ahamiyatini chuqur anglagan holda, “Yangilanayotgan jamiyatga- yangilangan falsafa”,(1993) “Madaniya va sivilizasiya”(1996), ), “Davrimiz allomasi”(1998) “Biz qanday jamiyat qurmoqdamiz”(1999), “Istiqlol quyoshi”(2002) “O’zbekiston Respublikasi mustaqilligi va falsafaning ravnaqi”(2005), ”Falsafa va ijtimoiy taraqqiyot” (2005), kabi asarlar yaratdi va ular ilmiy jamoatchilik tomonidan munosib baholandi. Olim, ushbu asarlarida sovet tuzumi davrida falsafa fanining siyosiylashtirish oqibatlari haqida fikr yuritadi va yangilangan falsafaning eng avvalo gumanistik, so’ngra dunyoqarashli, tarbiyaviy, qadriyatli, integrativ, axloqiy funksiyalariga ta’rif beradi. “Biz qanday jamiyat qurmoqdamiz” asarida u milliy mustaqillikning ahamiyati, jamiyatning demokratiyalashuvi jarayonida yangilangan tafakkurni shakllantirishning zaruriyatini asoslaydi. S.Shermuxamedov S.Mirzayev bilan hamkorlikda yaratgan “Hozirgi zamon o’zbek adabiyoti tarixi”, “Oybek va o’zbek adabiyoti”, “Komil Yashin ijodi”, “Adabiyotning hamkorligi hayot taqozosi”, “Abadiyot va san’atda prinsiplar” kabi kitob va risolalari, uning nafaqat faylasuf olim, balki o’zbek adabiyotining haqiqiy ixlosmandi ekanligidan dalolatdir. Xususan ”Hozirgi o’zbek adabiyoti tarixi”(1985) qo’llanmasida olim zamon zaylidan cho’chimasdan, har bir adib, shoir va umuman adabiy muhit haqida xolisona fikr bildirgan. Olim barcha asarlarida inson omilini birinchi o’ringa qo’yadi va shogirdlarini Bedilning “Garchi dushmanni do’st qilolmasang, do’stni dushman qilmagin” degan naqliga amal qilishga chorlaydi.
S.Shermuxamedov ustozga sadoqatli shogird va shogirdparvar ustoz hamdir. U ustozi I. Mo’minovning 80, 85, 90, 95, 100 yillik yubileylarini o’tkazish, tug’ilgan yurtida muzey tashkil qilishda faol ishtirok qildi, ustozining boy ilmiy merosi, ijodi va faoliyati haqida qator risolalar yaratdi.
S.Shermuxamedov “Madaniyat falsafasi va tarixi” ilmiy maktabida 130 dan ortiq shogirdlar tayyorladi, ular bugungi kunda respublikamiz Oliy o’quv yurtlari, davlat tashkilotlarida turli lavozimlarda ishlab yurt tinchligi va farovonligiga ilmiy salohiyatlari bilan hissa qo’shib kelmoqdalar.

Yüklə 55,25 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin