2-mavzu: Moddiy nuqta dinamikasiga doir masalalar echish

Masalalar yechish namunalari.
1.Massasi 100 g bo’lgan jismga 1N kuch ta’sir qilmoqda. Bu jism 5 s da 
qancha masofani bosib o’tadi.(m) 
Berilgan: 
m=100g
F=1N 
t=5 s
Topish kerak: 
S-?
Izoh:Tinch turgan m massasi jismga t vaqt davomida
doimiy F kuch ta’sir qilib tursa u jism tekis tezlanuvchan harakat qiladi va 
bu 
harakati davomida jism “s” masofani bosib o’tadi.Bizga ma’lumki 
to’g’ri chiziqli tekis tezlanuvchan harakatda “s” masofa quyidagi 
formula orqali topiladi. 
t
(1) 
Masala shartiga ko’ra
bo’ladi. U holda (1) 
formulani ko’rinishi quyidagicha bo’ladi. 
(2)
(1) formuladan “a” tezlanishni topib olamiz va u quyidagiga teng bo’ladi. 
(3) 
Nyutonning 2-qonuniga ko’ra “F” kuch quyidagi formula orqali 
topiladi. 
(3) 
(2) formuladagi “a” tezlanishni o’rniga (2) formulani qo’yamiz va 
quyidagi formulaga ega bo’lamiz. 
(4) 

---

5 
(3) formuladan masala shartida so’ralgan kattalik “s” masofani topamiz 
va natijaviy formulaga ega bo’lamiz. 
(5) 
Masalani yechishda (5) formuladan foydalanamiz. 
Yechish:
2. 1 kg massali jismga o’zaro perpendikulyar bo’lgan 6 N va 8 N 
kuchlar ta’sir qilsa, jismning tezlanishi necha m/s
2
bo’ladi. 
Berilgan: 
Nyutonning 2- qonuniga ko’ra “a” tezlanish 
quyidagi
m=1 kg formula orqali topiladi.
F
1
=6 N
(1) 
F
2
=8 N Yuqoridagi formuladan “ a” jismning tezlanishini
Topishimiz uchun avval 
ni topib olishimiz
zarur. 
quyidagi formula 
Topish kerak: 
a- ? orqali topiladi. 
(2) 
(2) formulani (1) formulaga oborib qo’yamiz va quyidagi natijaga 
ega bo’lamiz. 
(3) 
Masalani yechishda (3) formuladan foydalanamiz. 
Yechish:
=
=
3. Botiq ko’prikda harakatlanayotgan avtomobilning og’irligi gorizontal 
yo’ldagidan 1,1 marta ortiq bo’lsa, avtomobil tezligini toping(m/s). 
Ko’prikning egrilik radiusi 9m. 
Berilgan: 
R
P P
2
-avtomobilning botiq ko’prikdagi

---

6 
og’irligi. 
F
mq
P-avtomobilning gorizontal tekislikdagi og’irligi.
-avtomobilga botiq ko’prikdan o’tayotganda ta’sir qiluvchi markazdan 
qochma kuch. 
-erkin tushish tezlanishi. Uni hisoblash qulay bo’lishi uchun 
deb olamiz. Demak: 
4. Yer sirtidan qanday balandlikda jismning og’irligi Yer sirtidagi 
og’irligidan 4 marta kichik bo’ladi? R Yer radiusi. 
Berilgan: 
yer sirtidan balandlikdagi og’irligi. 
jismning yer sirtidagi og’irligi. 
yer radiusi. 
formulalarni 
tenglikka qo’yib, 
balandlikni topamiz: 
5. Kosmik kema vertikal yo’nalishda 
tezlanish bilan 
ko’tarilmoqda. Massasi 80 kg bo’lgan kosmanavtning og’irligini toping 
. 
Berilgan:
Kosmik kema yuqoriga kuchi 
bilan
harakat qilsa kostmanavt shu tortish 
P=?
kuchiga teng kuch bilan o’rindiqqa 

---

7 
reaksiya kuchi beradi uning 
yo’nalishi 
og’irlik kuchining yo’nalishi bilan bir xil bo’lgani uchun 
kostmanavtning og’irligi:
va 
formulalarni 
formulaga qo’yib 
og’irlikni topamiz: 
Berilgan qiymatlarni 
formulaga qo’yib 
kostmanavtning og’irligini 
topamiz: