2-Mavzu so’zlarning shakl va ma`no munosabatiga ko’ra turlari reja



Yüklə 242,37 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/9
tarix05.06.2023
ölçüsü242,37 Kb.
#124924
  1   2   3   4   5   6   7   8   9


2-Mavzu 
SO’ZLARNING SHAKL VA MA`NO MUNOSABATIGA KO’RA TURLARI 
REJA 
Shakl munosabatiga (omonim, omofon, omograf, omoforma, paronim) 
M
a`no munosabatiga (sinonim, antonim) ko’ra leksema turlari. 
SMM yangi turlari 
– giponim, graduonim, partonim haqida 
 
OMONIMIYA 
So’zlar shakl va ma’no xususiyatlari bilan o’zaro turli munosabatda bo’ladi. Ba’zi 
so’zlar ma’nolari bilan bir-biriga yaqin bo’lsa, ayrimlari qarama-qarshi manoli bo’ladi. 
Ba’zi so’zlarning tashqi ko’rinishlari bir xil bo’lsa-da, ma’nolari har xil bo’ladi. 
O’zbekisgon Respublikasi FA til va adabiyot instituti tomonidan 1981 yilda nashr etilgan 
"O’zbek tili leksikologiyasi" kitobida so’zlarning shakl munosabatiga ko’ra turi: paronim 
va omonimlarga ajratilgan. 
Omonim grekcha: bir xil nom demakdir. Omonimlar turli LS[ ga kiradi, ya’ni 
omonimlar semantik tarkibida umumiy integral sema mavjud 
bo’lmaydi )Chunonchi, ot-
eshak-xachir- LSGini ot-ism- nom LSGi bilan birlashtirib 
bo’lmaydi) Ikkinchidan, 
omonimlarni 
bir-biridan 
farqdovchi 
eng 
muhim 
beley 
ulardagi 
sintagmatik 
munosabatlarning xilma-xilligidir: yoz, qish, kuz 
so’zlari egalik, kelishik, ko’plik 
qo’shimchalari bilan sintagmatik munosabatga kirishsa, yoz, chiz, ko’chir so’zlari nisbat, 
mayl, zamon shaxs-
son qo’shimchalari bilan sintagmatik munosabatga kirishadi. 
Omonimlar material, talaffuz, yozilish va 
mano xususiyatlariga ko’ra quyidagi 
ko’rinishlarga ega: 
1. Omonimiya.
2. Omofoniya.
3. Omografiya.
4. Omomorfemiya. 
5. Omofrazeologiya.
6. Omosintagmiya 
OMONIMIYA
Material tomonidan bir 
so’z turkumi doirasida uchraydigan, bir xil vazifadagi 
qo’shimchalarni qabul qiladigan, talaffuzi va yozilishi bir xil, ammo ma’nolari turpicha 
bo’lgan lug’aviy birliklarga omonimiya deyiladi: 
SO’

Ko’plik 
Egalik 
Kelishik 
Ot' 
-lar 
-im 
-ning 
Ot2
-ING 
-ni 
-i 
-ga 
-imiz 
-da 
-ingiz 
-dan 
-lari 
FE’L: -ay -aylik 
-ay -aylik 
Yoz'-gin-ingiz 
Yoz
2
-sin-ingiz 
-sin-sin (lar) 
-sin - sin (lar) 
Omonim 
so’z bir necha so’z turkumiga xam tegishli bo’lishi mumkin: 
Ter -im, -imiz 
Ter-dim,-k 
-ing, -ingiz 
-ding,- dingiz 
-i, -lari 
-di, -di (lar) 


Bu tip 
so’zlar faqat o’zak holatida omonimlikni tashkil etadi. O’zlarining boshqa 
shakllariga ko’ra omonimiya bo’lmay qoladi. Chog’ishtiring: yozni-yozsin; yozga-yozdi 
so’zlari o’zaro omonim emas. 

Yüklə 242,37 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin