2 soat Reja; Hujayraning morfogistologiyasi. Hujayralarning bo’linishi. Mitoz. Hujayra

---

Amaliy mashg`ulotlar uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi: 
1-mavzu. Hujayraning morfogistologiyasi. Hujayralarning bo’linishi.Mitoz. 
(2 soat) 
Reja; 
1. Hujayraning morfogistologiyasi. 
2. Hujayralarning bo’linishi.Mitoz. 
Hujayra (lotincha: cellula „katakcha“) barcha hayot organizmlarning tuzilish, 
tarkibiy va funksional birligidir (viruslar bundan mustasno). Hujayra organizmning 
yashayotgan eng kichik boʻlagi, deb belgilanadi. Baʼzi organizmlar 
(masalan, bakteriyalar) bir hujayralidir, yaʼni faqat bitta hujayraga ega. Boshqa 
organizmlar esa koʻp hujayralidirlar (masalan, oʻrtacha odam 100 trillion yoki 
10
14
hujayradan iboratdir; oʻrtacha hujayra oʻlchami 10 mikrometr, massasi esa 
1 nanogramdir). Eng katta hujayra tuyaqush tuxumi boʻlib, uzunligi 15 sm, massasi 
1.4 kg gacha boʻladi. Hujayrani ilk marta Robert Xuk 1665-yilda kashf qilgan.
Hujayra alohida organizm sifatida hayot kechirishi (bakteriyalar, eng sodda 
hayvonlar, 
ayrim suvoʻtlar va zamburugʻlar) 
yoki 
koʻp 
hujayrali 
organizmlar toʻqimalari tarkibiga 
kirishi 
mumkin. 
Genetik 
apparat eukariotlarda sitoplazma membrana bilan ajralgan yadroda; prokariotlar 
esa nukleoidda joylashadi. Jinsiy hujayra meyoz natijasida hosil boʻladi.Masalan, 
odam tuxumhujayrasining 61012g keladigan DNK si organizm uchun xos boʻlgan 
barcha oqsillarni kodlaydi. Hujayra ichida ionlarning muayyan konsentratsiyasi 
saqlanadi. Hujayra muhitdan yirik molekulalar, jumladan, oqsillar, hatto viruslarni 
pinotsitoz, ayrim mayda hujayralar va ular fragmentlarini fagotsitoz orqali yutish 
xususiyatiga 
ega. 
Fermentlarning 
konsentratsiyalanishi 
va 
ularning 
hujayrastrukturasida muayyan tartibda joylashuvi kimyoviy reaksiyalarni 
tezlashtirib, ketma-ket borishi (konveyer prinsipi)ni taʼminlaydi. Hujayraga xos 
mikrogeterogenlik xususiyati bir xildagi komponentdan bir vaqtning oʻzida har xil 
moddalarni juda oz miqdor mikrohajmda sintezlash imkonini beradi. Ixchamlik 
prinsipi ayniqsa DNK strukturasi uchun xos.. 

---

1-rasm.Hujayraning tuzilishi
Hujayra ichida va organizmning ichki suyuq muhitida boʻladigan oqsillar, jumladan, 
fermentlar ham hujayrada sintezlanadi. Hujayraning har qaysi organoidi faqat unga 
xos vazifani bajaradi. Masalan, eukariotlarda hujayraning nafas olishi faqat 
mitoxondriyalar membranalarida, oqsil sintezi — ribosomalarda kechadi..
Nazorat topshiriqlari:
Topshiriq.Matnni o'rganing, test tuzing va rasmlar chizing.