2. Xatoliklar funksiyasi

Tavsifi 
To‘g‘ri tarqalgan to‘rlar 
(teskari bog‘lanishsiz) 
Rekurrent to‘rlar 
(teskari bog‘lanishli) 
Afzalligi 
Oson 
amalga 
oshirish 
imkoniyati.
Kafolatlangan 
(matematik 
isbotlangan) 
yaqinlashuvchi 
hisoblash. 
To‘g‘ri tarqalgan to‘rlarga 
nisbatan neyron to‘ri hajmining 
kichikligi (neyronlar soni 
bo‘yicha). 
Kamchiligi 
Masala murakkabligi oshishi 
bilan neyronlar sonining 
tez o‘sishi. 
Yaqinlashuvchi 
hisoblashni ta’minlovchi 
qo‘shimcha shartlarning 
zarurligi. 
Neyroto‘rlarni o‘rganish algoritmi – to‘rni talab etilgandek ishlatish maqsadida 
arxitektura, sinaptik bog‘lanishlar vazni va o‘rgatuvchi tanlanma bo‘yicha neyron 
ostonalarini sozlash protsedurasidir. O‘rganishning asosiy paradigmalari: 
“O‘qituvchili o‘rganish” – o‘rgatuvchi tanlanmada kirish-chiqish juftliklari, 
ya’ni, har bir kirish uchun to‘g‘ri javoblar (to‘rlarning chiqishi) ma’lum bo‘ladi. 

---

“Yordam bilan o‘rganish” – to‘g‘ri javoblar ma’lum emas, lekin to‘r chiqishi 
to‘g‘riligining kritik bahosi ma’lum. 
“O‘qituvchisiz o‘rganish” – o‘rgatuvchi tanlanma sifatida faqat kirish 
qiymatlaridan foydalaniladi. 
“Aralash o‘rganish” – bir qism vaznlar “o‘qituvchili o‘rganish” orqali, qolgan 
o‘z-o‘zini o‘rganish bilan topiladi. 
Neyroto‘rni o‘rgatuvchi genetik algoritm – bu neyroto‘rni optimal 
arxitekturasini evolutsion yo‘l bilan topuvchi algoritmdir. Bir nechta to‘rlar 
tasodifiy arxitektura bilan yaratiladi va har bir to‘r genetik kodning xromosomasi 
sifatida qaraladi. Xromosomalar ustida chatishtirish (crossover), urchitish, 
mutatsiya amallari bo‘lishi mumkin. Moslashish (fitness) funksiyasini hisoblashda 
berilgan qadamdagi eng optimal to‘rlar arxitekturasi tanlanadi.
Umumlashtirish – neyron to‘rining kirish signallarini o‘rganish-dagiga nisbatan 
chetlashishlarning qandaydir darajasigacha ta’sirchan bo‘lmasdan qolish qobiliyati. Masalan, 
obrazlarni anglash masalarida neyron to‘ri shovqinli va buzilgan obrazlarni anglash va tiklash 
imkonini beradi. 
Xatolar funksiyasi (xatolik funksionali, xatolik funksiyasi) – neyron to‘rini o‘rganish 
boshqarish jarayonida minimizatsiyani talab qiluvchi maqsad funksiya. Xatolik funksiya neyron 
to‘rini o‘rganish paytida ish sifatini baholash imkoniyatini beradi. Masalan, neyron to‘rini 
amaldagi chiqish vektori va oldindan ma’lum kutilgan vektor o‘rtasidagi masofani hisoblaydigan 
xatolik funksiyalardan foydala-niladi:
 


2
kutilgan
haqiqiy
1
1
2
n
i
i
i
E w
y
y




– kvadratik xatolik funksiyasi;
 
kutilgan
haqiqiy
1
n
i
i
i
E w
y
y




– shahar kvartali xatolik funksiyasi. 
Agar xatolik funksiyasi gradiyentini hisoblashning samarali usuli bo‘lsa, 
neyron to‘rini o‘rganish uchun optimizatsiyalashning gradiyent usullaridan 
foydalanish mumkin.

---

Davr – o‘rganish jarayonidagi bitta itaratsiya bo‘lib, u o‘rgatuvchi to‘plamdagi barcha 
namunalarni taqdim etish va mumkin qadar nazorat tanlanmasida o‘rganish sifatini tekshirishni 
o‘z ichiga oladi.