2022 №2 75 amir temur va temuriylar davri me’morchilik obidalari salayev Temurbek Alisherovich

TADQIQOT MATERIALLARI VA METODOLOGIYASI 
Amir Temur 1336 yil 9 aprel kuni Kesh (Shahrisabz) yaqinidagi Xo‘ja Ilg‘or 
(Yakkabog‘) qishlog‘ida tug‘ilgan. Rivoyatlarga ko‘ra, u qo‘lida qip-qizil qon bo‘lagi bilan, 
1
Normatova Sh.Jahon adabiyoti: Oliy o‘quv yurtlari uchun qo‘llanma. – T., Cho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2008 – 96 b. 

---

ISSN: 2181-3337
SCIENCE AND INNOVATION 
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL 
2022 
№ 2
76 
sochlari esa mo‘ysafid kabi oppoq holatda tug‘ilgan, bunday holat Chingizxon haqida ham 
gapirilgan. Uning otasi amir Muhammad Tarag‘ay turk avlodining barloslaridan bo‘lib, 
Movarounnahrda o‘ziga yarasha obro‘-e’tiborga ega, nufuzli ziyolilardan bo‘lgan. Uning ota-
bobosi afsonaviy turkiy Alan quva shajarasidan kelib chiqqan bo‘lib, Chig‘atoy ulusining 
saroydagi obro‘-e’tiborli kishilari qatoridan joy olgan.
2
Amir Temur va temuriylar madaniyati nafaqat O‘zbekiston, balki butun jahon madaniyati 
taraqqiyotiga katta hissa qo‘shganligi barchamizga ma’lum. Тemuriylar davlatining qudrati 
ayniqsa me’morchilikda namoyon bo‘ldi va bu davr me’morchiligi, me’morchilik tarixida 
ma’lum darajada tahlil etilgan. Oqsaroy peshtoqida bitilgan «Qudratimizni ko‘rmoq istasang – 
biz qurgan binolarimizga boq!» degan yozuv Тemur davlatining siyosiy vazifasini ham anglatar 
edi. Тemur davrida Movarounnahr shaharlari qurilishida istehkomlar, shoh ko‘chalar, me’moriy 
majmualar keng ko‘lam kasb etadi. 
Temur saltanat poytaxti Samarqandni bezatishga alohida e’tibor berdi. U ishni eng avvalo 
mo‘g‘ullar istilosidan so‘ng 150 yil mobaynida vayron va qarovsiz yotgan shaharning mudofaa 
dеvorlarini tiklashdan boshlaydi. Osma suv yo‘li («Juyi Arziz»)ning yakson etilishi tufayli 
suvsiz qolgan Samarqand mahallalariga Zarafshon daryosidan suv kеltiradi. Shaharda «Hisori», 
qal’a, ulug‘vor inshoatlar va tillakor saroylar bunyod ettirdi. Shaharda me’moriy majmualar 
shakllanishi Тemur va temuriylar davrining eng katta yutug‘i bo‘ldi. Me’morchilik taraqqiyoti 
yangi bosqichiga ko‘tarildi, inshootlar ko‘lami bilan birga uning shakli ham ulkanlashdi. Bu 
jarayon muhandislar, me’morlar va naqqoshlar zimmasiga yangi vazifalarni qo‘ydi. Тemur 
davrida gumbazlar tuzilishida qirralar oralig‘i kengaydi. Ikki qavatli gumbazlar qurishda 
ichkaridan yoysimon qovurg‘alarga tayangan tashqi gumbazni ko‘tarib turuvchi poy gumbazning 
balandligi oshdi.