2022 XX asrning 80 – yillarida buxoro viloyati iqtisodiyotida yuz bergan inqiroziy holatning ijimoiy hayotga ta’siri shirinova Firuza Inoyatovna

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 3 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
204 
w
www.oriens.uz
March
2022
 
asalarichilik xo‘jaliklarini tashkil etilishi ham aholi turmushini qisman 
yaxshilanishiga olib keldi. Belgilab berilgan reja bajarilib, ortiqcha mahsulotdan o‘z 
ulushiga ega bo‘lgan dehqon tirikchiligi o‘zgardi desa bo‘ladi.
Moliya, bank, kredit masalalari ham to‘ppadan to‘g‘ri markazga yo‘naltirilgan, 
yillik qilinayotgan daromad qancha va uning ixtiyori masalasida gap bo‘lishi mumkin 
emas edi. “Sobiq ittifoqdan mo‘rt, zaif xom ashyo yetishtirishga yo‘naltirilgan, arzon 
xom ashyo, hamda strategik mineral resurslar tayyorlanadigan iqtisodiyot meros 
bo‘lib qolgan edi.”
2
[2. 6.] Katta yer osti zaxirasiga ega bo‘lgan viloyatda iqtisodiy 
tanglik oldindan saqlanib kelayotgani sir emasdi. Masalan, “1953 yilda Stalan – tepa, 
keyinchalik, 1056 yilda Gazli makonidan topilgan 500 mlrd. m3 gaz zaxirasi 
Respublika aholisini gaz bilan ta’minlashga qaratilmasdan, Sobiq Ittifoqning Yevropa 
qismiga – Ural sanoat ob’ektlariga jo‘natilishi natijasida”
3
mahalliy aholining asosiy 
yoqilg‘isi tezak va ko‘mir bo‘lib qolaverdi. Ilgari markazda hal etilgan ayrim 
mahalliy masalalar – boshqaruvni joylarda yaqinlashtirish, boshqaruv apparatini 
qisqartirish, korxonalarning xo‘jalik mustaqilligini kengaytirish, tomarqalarni 
boshqarishning hududiy tartibiga o‘tish tadbirlari boshlangandi. Eng yomoni bu 
tadbirlar iqtisodiy aloqalar va munosabatlarning chuqur qatlamlariga borib 
yetmayotgandi. Yuqoridan belgilangan rejali ko‘rsatkichlar qisqarib, ishlab 
chiqarilgan mahsulotlar emas, realizatsiya qilingan mahsulot bilan ishlab chiqarish 
ko‘rsatgichi belgilandi. Siyosiy vaziyat o‘zgarayotgani bois iqtisodiy islohot 
o‘tkazish zarurati ko‘zga yaqqol tashlana boshladi. Buxoro aholisining asosiy katta 
qismi qo‘l uchida tirikchilik qilishiga asosiy sabab mavjud tuzumning o‘tkir ijtimoiy, 
ekologik muammolari ediki, yerlarining nihoyat darajada sho‘rlanishi, yaqin 
masofadagi Orol dengizi muammosining kuchayib borayotgani iqtisodiy – ijtimoiy 
holatlarga sabab bo‘layotgandi.
Respublika iqtisodiyotidagi tanglikni boshqa mintaqalar qatori Buxoro viloyati 
ishlab chiqarishi, sanoati va hattoki madaniy sohalarda ham kuzatish mumkin edi. 
Boshqaruvdagi ma’muriy buyruqbozlik siyosiy inqiroz ko‘rinishlarini ham yuzaga 
keltira boshladi. “Butun o‘sha davr to‘g‘risidagi haqiqatni xolisona aytadigan, u 
zamondagi hayotimizni jahon tarixi va amaliyoti bilan taqqoslaydigan bo‘lsak, shuni 
ochiq aytish kerakki, u paytda O‘zbekiston bir yoqlama iqtisodiyotga – Markazga 
butunlay qaram, izdan chiqqan iqtisodiyotga ega bo‘lgan, yarim mustamlaka 
mamlakat qatoriga aylangan edi”.
4
[3. 245.] 
2
Қ. Усмонов, М. Содиқов. Ўзбекистон тарихи. Т. “Шарқ” 2003 й. 245-б. 
3
Аминова. А.М. Зарафшон бўйида саноат шаҳарларининг шаклланиши тарихидан. “Ўтмишга назар”. 2021 й. № 
4. 7- б. 
4
Каримов И. А. “Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда”. Т.: Ўзбекистон, 1999, 6-бет. 

---