22-Ma’ruza. Kombinatorikaning umumiy tushunchalari, usullari va qoidalari. Asosiy kombinasiyalar reja

2. O‘rinlashtirishlar. ta elementli to‘plam berilgan bo‘lsin. Shu to‘plamning ixtiyoriy ta elementidan hosil qilingan tartiblangan tuzilmaga (kombinatsiyaga) ta elementdan tadan o‘rinlashtirish deb ataladi.
Bu ta’rifdan ko‘rinib turibdiki, elementlari soni bir xil bo‘lgan ikkita har xil o‘rinlashtirishlar bir-biridan elementlari bilan yoki bu elementlarning joylashish tartibi bilan farq qiladilar. Bundan tashqari, ta elementdan tadan o‘rinlashtirishlar uchun bo‘lishi ham ravshan. Bu yerda qaralayotgan o‘rinlashtirishlar tarkibidagi elementlarning takrorlanmasligini eslatib o‘tamiz. Shu sababli bunday o‘rinlashtirishlarni betakror (takrorli emas) o‘rinlashtirishlar deb ham atash mumkin. Ushbu bobning 4-paragrafida takrorli o‘rinlashtirishlar ko‘riladi.
Berilgan ta elementdan tadan o‘rinlashtirishlar soni, odatda, bilan belgilanadi¹¹.
Ravshanki, berilgan ta elementlardan bittadan o‘rinlashtirishlar ta bo‘ladi (bular: ; ; va hokazo, ), ya’ni .
ta elementdan bittadan o‘rinlashtirishlar yordamida ta elementdan ikkitadan o‘rinlashtirishlarni quyidagicha tuzish mumkin. ta elementdan bittadan o‘rinlashtirishlarning har biridagi elementdan keyin yoki oldin qolgan ta elementlardan ixtiyoriy bittasini joylashtirsa bo‘ladi. Natijada, ko‘paytirish qoidasiga binoan, jami soni ta bo‘lgan ta elementdan ikkitadan o‘rinlashtirishlarni hosil qilamiz.
Shu kabi, ta elementdan uchtadan o‘rinlashtirishlarni hosil qilish uchun ta elementdan ikkitadan o‘rinlashtirishlarga murojaat qilish mumkin. Bu yerda ta elementdan ikkitadan o‘rinlashtirishlarning har biri uchun uni tashkil etuvchi ikkita elementlardan oldin, elementlar orasiga yoki elementlardan keyin qolgan ta elementlardan ixtiyoriy bittasini joylashtirish imkoniyati bor. Ko‘paytirish qoidasiga ko‘ra natijada jami soni ta bo‘lgan ta elementdan uchtadan o‘rinlashtirishlarni hosil qilamiz.
Shunga o‘xshash mulohaza yuritib, ta elementdan to‘rttadan, beshtadan va hokazo o‘rinlashtirishlar soni uchun mos ifodalarni aniqlash qiyin emas.