24-Ma’ruza Kvant optikasi Reja

Kompton effekti. Yorug’likning foton tabiati Kompton effekti deb atalgan ҳodisada yorin namoyon bo’ladi. 1923 yilda A.Kompton rentgen nurlarining turli moddalarda sochilishini o’rganib, sochilgan nurlar tarkibida birlamchi to’lqin uzunligi l bilan bir qatorda, undan katta l₁ to’lqin uzunlikka ega bo’lgan nurlarning ҳam borligini sezgan. Tajribalarda tushayotgan va sochilgan nurlar to’lqin uzunliklarining farqi Dl=l₁-l₀ birlamchi to’lin uzunlik l ga ҳam, sochuvchi modda tabiatiga ҳam bog’liq bo’lmay sochilish burchagiga bog’liq bo’lib quyidagi qonuniyatga bo’ysinishi aniqlandi. Bu effektga energiya va impulsni salanish qonunlarini tatbiq etish mumkin,

hn+m0c^2=hn1+mc^2 (3) bunda m0-elektronning tinch ҳolatdagi massasi, m-elektronni to’qnashuvdan keyingi massasi bo’lib,

U ҳolda (3) formuladan
Bu formulada bo’lib Kompton to’lqin uzunligi deyiladi va elektron uchun K=2,425×10^-10 sm, proton uchun K=1,32·10^-13sm.

Nazorat savollari

1. 
   Tashqi fotoeffekt va uning qonunlar.
   
2. 
   Fotoeffekt nazariyasi.
   
3. 
   Tashqi fotoeffekt uchun Eynshten tenglamasi.
   
4. 
   Kompton effekti.
   
5. 
   Yorug’lik bosimi.