28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

 
 

---

250 
52-MAVZU. PUL MABLAG’’LARI HISOBI. 
ma’ruza 2 soat, 
Reja. 
 
1.
 
Korxona kassasi, kassadagi naqd pulxarakatlarni dastlabki 
xujjatlar bilan rasmiylashtirish tarrtibi. 
2.
 
Milliy valyutadagi pulmablag’’lari hisobi. 
3.
 
Chet el valyutasidagi pulmablag’’lari. 
Tayanch iboralar
: Kassa, kassa daftari, kassa kirim order, kassa chiqim 
orderi, naqd pulcheki. 
Korxonada naqd pulli muomalalar korxona kassasi orkali amalga oshiriladi. 
Kassa belgilangan talablarga javob berishi kerak. 
Kassadagi naqd ‘ullar xarakatini kuyidagi boshlangich xujjatlar orkali amalga 
oshiriladi: 
- naqd pulolish uchun chek daftari 
- kassa kirim orderi 
- kassa chiqim orderi 
- kassa daftari 
Kassadagi pulmablag’’larining mavjudligi va xarakati to’gisidagi ma'lumotlar 
kuyidagi schyotlarda umumlashtiriladi: 
5010 "Milliy valyutadagi pulmablag’’lari"; 
5020 "Chet el valyutasidagi pulmablag’’lari". Kassa o’erasiyalarini amalga 
oshirish va xujjatlashtirish tartibi O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki 
tomonidan ishlab chiqiladi va nazorat qilinadi.Korxonalarning uziga xos 
xususiyatini inobatga olib (trans’ort, aloqa) "Korxona kassasi" va "Joriy kassa" 
schyotlari ochilishi mumkin.Bu schyotlar balansga nisbatan aktiv schyot bo’lib, 
debet tomonida tashqilot kassasiga kirim qilingan pulmablag’’lari hisobga olinadi. 
Kredit tomonida kassadan berilgan pulmablag’’lari va bankka to’shirilgan limitdan 
ortiqcha ‘ullar hisobga olib boriladi. 
51 - Hisob-kitob schyotidagi pulmablag’’lari hisobi schyotlari 
Korxonalarning bankdagi hisob-kitob schyotidagi pulmablag’’larining 
mavjudligi va xarakati to’gisidagi ma'lumot umumlashuvi 5110 "hisob-kitob 
schyoti"da amalga oshiriladi.Hisob-kitob schyotida ho’jalik jarayonlarini 
(o’erasiyalarini) amalga oshirish tartibi va rasmiylashtirilishi O’zbekiston 
Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilanadi. 
5110 "Hisob-kitob schyoti" debetida korxonaning hisob-kitob schyotiga kelib 
tushgan pulmablag’’lari aks ettiriladi. 5110 "Hisob-kitob schyoti"ning kredit 
tomonida korxonaning hisob-kitob schyotidan chiqim qilingan pulmablag’’lari aks 
ettiriladi. Bankdan olingan kuchirmani tekshirish natijasida aniqlangan, korxona 
hisob-kitob schyotining debet yoki kredit tomoniga noto’gi olib borilgan 
pulmablag’’lari 4210 "Da'volar bo’yicha olinadigan schyotlar" yoki 6860 "Da'volar 
bo’yicha to’lanadigan schyotlar" schyotlarida aks ettiriladi. 

---

251 
Buxgalteriya hisobida hisob-kitob schyotidagi jarayon (o’erasiya)lar bankdan 
olingan kuchirmalar va ularga ilova qilingan pulva hisob xujjatlariga asosan aks 
ettiriladi. 
52 - Valyuta schyotlari hisobining schyotlari 
Respublika xududi va xorij banklaridagi chet el valyuta schyotlarida mavjud 
bo’lgan pulmablag’’larining mavjudligi va xarakati to’gisidagi ma'lumotlar 
kuyidagi schyotlarda umumlashtiriladi: 
5210 "Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari"; 
5220 "Xorijdagi valyuta schyotlari". 
Valyuta schyotlarida o’erasiyalarni amalga oshirish va xuj-jatlashtirish tartibi 
Uzbekistan Respublikasi Markaziy bankining me'yoriy xujjatlari asosida tartibga 
solinadi.Korxona valyuta mablag’’i hisobi schyotining debetida, korxona valyuta 
schyotiga pulmablag’’lari tushumi, kreditida esa - pulmablag’’larining chiqimi aks 
ettiriladi. Bankdan olingan kuchirmani tekshirish natijasida aniqlangan korxona 
valyuta schyotining debet yoki kredit tomoniga noto’gi olib borilgan 
pulmablag’’lari 4210 "Da'volar bo’yicha olinadigan schyotlar" schyotida aks 
ettiriladi. Buxgalteriya hisobida valyuta schyotida o’erasiyalar bankdan olingan 
kuchirma va ularga tavdim etilgan pul- hisob xujjatlariga asosan aks ettiriladi. 
Valyuta mablag’’lari hisobi bo’yicha analitik hisob tashqilotlarda chet el 
valyutasidagi pul mablag’’larini saqlash uchun bank tizimvda ochilgan xar bir 
schyot bo’yicha aloxida hisobga olib boriladi. 
Ushbu bo’limning schyotlari korxonaga tegishli bo’lgan kassadagi mavjud 
milliy va chet el valyutasidagi, O’zbekiston Respublikasi hududi va xorijdagi 
banklar schyotlardagi pul mablag’lari, pul ekvivalentlari, qimmatli qog’ozlarga 
qilingan qisqa muddatli qo’yilmalar, shuningdek kamomadlar va qiymatliklarning 
buzilishidan yo’qotishlar va boshqa joriy aktivlarning mavjudligi va xarakati 
to’g’risidagi axborotlarni umumlashtirish uchun mo’ljallangan. 
Ushbu bo’limdagi schyotlarda chet el valyutasidagi pul mablag’lari va ularga 
tegishli operatsiyalar milliy valyutada - so’mda, chet el valyutasini pulli hisob-
kitob xujjatlaridan ko’chirma olingan sanadagi O’zbekiston Respublikasi Markaziy 
banki kursi bo’yicha qayta hisoblash orqali hisobga olinadi. Pul mablag’lari 
qoldiqini hisobot oyining oxirgi sanasidagi O’zbekiston Respublikasi Markaziy 
banki kursi bo’yicha xar oydagi qayta baxolash natijasidagi kurs farqlari (ijobiy 
kurs farqi) 9540 “Valyutalar kurslari farqidan daromadlar” yoki (salbiy kurs farqi) 
9620 “Valyutalar kurslari farqidan zararlar” schyotiga olib boriladi. 
Ushbu bo’limda quyidagi schyotlardagi hisob tartibi yoritiladi: 
5000- Kassadagi pul mablag’larini hisobga oluvchi schyotlar; 
5100-Hisob-kitob schyotidagi pul mablag’larini hisobga oluvchi schyotlar; 
5200- CHet el valyutasidagi pul mablag’larini hisobga oluvchi schyotlar; 
5500- Bankdagi maxsus schyotlardagi pul mablag’larini hisobga oluvchi 
schyotlar; 
5600- Pul ekvivalentlarini hisobga oluvchi schyotlar; 
5700- Yo’ldagi pul mablag’ (o’tkazma)larini hisobga oluvchi schyotlar; 
5800- Qisqa muddatli investitsiyalarni hisobga oluvchi schyotlar; 

---

252 
5900- Kamomadlar va qiymatliklarning buzulishidan yo’qotishlar va boshqa 
joriy aktivlarni hisobga oluvchi schyotlar. 
Korxona kassasidagi pul mablag’larining naqdligi va xarakati to’g’risidagi 
axborotlarni umumlashtirish quyidagi schyotlarda amalga oshiriladi: 
5010 “Milliy valyutadagi pul mablag’lari”; 
5020 “Chet el valyutasidagi pul mablag’lari” 
Zarur xollarda ayrim (transport, aloqa) korxonalarda “Korxona kassasi” va 
“Operatsion kassa” kabi schyotlar ochilishi mumkin. 
Kassadagi pul mablag’larini hisobga oluvchi schyotlarning (5000) debeti 
bo’yicha korxona kassasiga kelib tushgan pul mablag’lari aks ettiriladi. Krediti 
bo’yicha korxona kassasidan to’lanadigan pul mablag’lari va limitdan ortiqcha 
pulni bankka topshirish aks ettiriladi. 
Kassadagi pul mablag’larini hisobga oluvchi schyotlar (5000)ning boјlanishi