246
MAVZU YUZASIDAN TAVSIY ETILADIGAN ADABIYOTLAR:
1. Qurbonov Z. N. Buxgalteriya hisobi asoslari. O’quv qo’llanma. Farg’ona,
2002 .
2. M Umarova, U. Eshboev. Buxgalteriya hisobi. Toshkent.”Mehnat”-1999.
3. A. Abdullaev, I. Qayumov. Buxgalteriy hisobi. Toshkent-2002.
4. O. Bobojonov, K. Jumaniyozov. Moliyaviy hisob. Toshkent-“Moliya”-
2002.
5. U. Inoyatov, M. Abdullaev. Buxgalteriya hisobi. Toshkent-“Moliya”-2003
6. Korhonalarda buxgalteriya hisobi 2002 eildan joriy etilgan Hisobvaraqalar
yangi rejasi asosida.Toshkent-2001.
7. O’zbekiston Respublikasi buxgalteriya hisobining milliy andazasi 21-
BXMA Toshkent-2002
8. Gulomova.F. Buxgalteriya hisobini mustaqil o’rganuvchilar
uchun
qo’llanma. Toshkent, 2004.
9. Zavalishina I.YAngicha buxgalteriya hisobi. Toshkent, 2004.
10. Gadoev E. Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlarni hisobga olish va
soliqqa tortish. Toshkent, 2003.
50-MAVZU. DAVR XARAJATLARI HISOBI.
(maruza 2 soat)
REJA:
1.
Davr xarajatlari hisobi schyotlari.
2.
Davr xarajatlari hisobini umumlashtiruvchi schyotlar tarkibi
.
Tayanch iboralar:
Xarajatlar turlari, davr
xarajatlari, mamuriy
xarajatlar, sotish
xarajatlari, boshqa o’erasion xarajatlar.
9400 - Davr xarajatlari hisobi schetlari
Sotish xarajatlari, boshqaruv xarajatlari, xizmat ko’rsatuvchi xo’jaliklarning
xarajatlari, chshlab chiqarish jarayoni bilan bevosita bog’liq, bo’lmagan boshqa
o’erasion xarajatlar to’g’risidag’ axborot kuyidagn schyotlarda umumlashtiriladi:
9410 - Sotish xarajatlari hisobi schetlari
9420 - Ma'muriy xarajatlar hisobi schetlari
9430 - Boshqa o’erasion xarajatlar hisobi schetlari
9440 - Kelgussda sol’kka tortiladigan bazadai chegiriladigan hisobot davri
xarajatlari hisobi schetlari
9450 - Xizmat ko’rsatuvchi xo’jaliklar hisobi scheti
Davr xarajatlarining tarkibi Ishlab chiqarilgan va sotilgan maxsulot ish, xizmatlar)
bo’yicha xarajatlar tarkibi va moliyaviy natijalarni shakllantirish to’g’risidagi
Nizom" (Vazirlar Maxkkamasining 1999 yil 5 fevral 54-sonli qarori), shuningdek,
¹ 4 "Tovar-moddiy zaxiralar" BXMA ‘lan tartibga solinadi.
9410 - "Sotish xarajatlari -hisobi schetlari" schetida maxsulotni yetkazib
berish) bo’yicha xarajatlar, ya'ni maxsulotni xaridorga yetkazib ber’sh, trans’ort
247
vositalariga ortish, marketing bilan shugullanuvchn xodimlar va bo’limlarning
chiqimlari va boshqalar bilan bog’liq. sarflar uz aksini to’adi. Unda kuyidagi
schetlar ochilishi mumkin:
9411 - "Saqlash va tashish xarajatlari"
9412 - "Reklama va sotishga kumaklashish xarajatlari"
9413 - "Urash, qayta saralash va idish xarajatlari"
9414 - "Mexnatga xak. tulash bo’yicha xarajatlar"
9415 - "Mexnat xaki chiqididan ajratmalar"
9419 - "Boshqa savdo xarajatlari"
9420 - "Ma'muriy xarajatlar hisobi schetlari" schetida korxonani boshqarish
xarajatlari, umumma'muriy ahamiyatidagi asosiy vositalarni ta'mirlash xarajatlari,
umumxo’jalik a-hamiyatidagi inshootlarning ijara xulosalari va boshqa sarflar
hisobga olinadi. Unda kuyidagi schetlar bo’lishi mumkin:
9421 - "Mexnatga xak tulash bo’yicha xarajatlar"
9422 - "Mexnatga xak tulash fondidan ajratmalar"
9423 - "Umummamuriy asosiy vositalarning amortizasiya xarajatlari"
9424 - "Umumma'muriy asosiy vositalarning ijarasi bo’yicha xarajatlar"
9425 - "Umumma'muriiiiy asosiy vosntalarni sugurta xarajatlari"
9426 - "Umummamuriy nomoddiy aktivlarning amortszasiyas bo’yicha xarajatlar"
9427 - "Yukori tashk’lotlarni asrash xarajatlari"
9429 - "Boshqa ma'muriy xarajatlar"
9430 - "Boshqa o’erasion xarajatlar hisobi schetlari"
schetida ilmiy-tadkikot va
konstruktorlik tajriba ishlari xarajatlari, boshqaruv tizimi va ishlab chiqarishni
rivojlantirish xarajatlari, xodimlarga moddiy yordam (shu jumladai,
ishlab
chiqarishdagi xodimlarga), tabiiy kamayishdan yukotishlar, TMZlar qiymatini
kamaytirishdan kurilgan zararlar sud xarajatlari, yangi ishlab chiqarish
jarayonlarini (kapital kuyilmalar sifatida hisobga olinadigan kapital kuyilmalardai
tashkari) uzlashtirish sarflari va ishlab chnkarish
jarayoni hamda moliyaviy
faoliyat bilan borlik bo’lmagan xo’jalik (o’erasion) faoliyat jarayonida vujudga
keluvchi va favqo’lodda xarajatlar moddalari sifatiga ega bo’lmagan boshqa sarflar
aks ettiriladi. Unda nuyidagi schetlar ochilishi mumk’n:
9431 - "Asosiy vositalarni sotilishi turli chiqim bo’yicha zararlar
9432 -"Boshqa aktivlarni sotilishi va turli chiqimi bo’yicha zararlar
9433 - "Moddiy boyliklarning kamomadi va buzulishi bo’yicha xarajatlar"
9434 - "Dargumon qarzlar bo’yicha xarajatlar"
9435 - "TMZlar qiymatini kamaytirishdan zararlar"
9436 - " Asosiy vositalar va boshqa Uzoq muddatli aktivlar qiymatini
kamaytirishdan zararlar"
9439 - "Boshqa o’erasion xarajatlar"
9440 - "Kelgusida soliqqa tortiladigan bazadan chegiriladigan hisobot davri
xarajatlari" schetida xarajatlar tarkibi to’g’risidagi Nizomning 2-ilovasida
keltirilgan kelgusida soliqqa tortiladigan bazadan chegiriladngan xarajatlar aks
ettiriladi. 9440 - "Kelgusida soliqqa tortiladigan bazadan
chegiriladigan hisobot
davri .xarajatlari" schetining debetidagi summa 9900 -"Yakuniy moliyaviy natija"
schetining debetiga o’tkaziladi. Hisobot davri ichida bu schetda yigilgan axborot
248
010 "Soliqqa tortiladigan bazadan chegiriladigan xarajatlar" balansdai tashkari
schetining kirimiga yoziladi. 010 - balansdan tashkari schetning analitik hisobi
xarajatlar tarkibi tutrisidagi Nizomi 2-ilovasida keltirilgai soliqqa tortiladigan
bazadan chiqariladigan xarajatlarning ulchami va ularnn
chiqiarish muddatlari
to’g’risidagi axborotn ta'minlashi kerak.
9450 - "Xizmat ko’rsatuvchi xo’jaliklar" schetida mazkur korxonaning
asosiy faoliyati bo’yicha maxsulot ishlab chiqarish , ishlar bajarish va xizmatlar
ko’rsatish bilan bog’liq bo’lmagan xarajatlar hisobga olinadi. Ularga sogliknn
saqlash ob'ektlarni, bolalar bogchalarini, uy-joy kommunal xo’jalig’
ob'ektlarini, madaniy va s’ort ob'ektlari kabi korxona balaisida turuvch’ obektlarni
asrash va
ulardan foydalanish xarajatlari kiradi.Davr sarflarini
hisobga oluvchi schetlar
(94)dagi summalar 9900 -"Yakuiiy moliyaviy natija" schetining debetiga o’tkazish
yo’li bilan yo’iladi.
Dostları ilə paylaş: