28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

Esda tuting 
Baholashni realligi korxonadagi barcha mavjud resurslarni hajmini 
aniqlashga hamda moliyaviy natijalar xaqida aniq ma’lumotlar olishga 
ta’sir
etadi. 
Muammo: 
Bozor 
iqtisodiyoti sharoitida 
baholash tizimini 
tamoyillarga asoslanib 
nazorat qilib borish.

---

46 
tannarxi va shu mahsulotni sotishdan ko’radigan daromad ko’rsatkichlari 
ham o’zgaradi. Mahsulot zaxiralari haqiqiy sotib olingan tannarx bo’yicha ( 
o’rtacha), hisobot davriga to’g’ri kelgan bozor bahosida baholanadi. 
YAngi schyotlar rejasida mo’jallangan hisob usuliga ko’ra balansda 
mahsulot zaxiralari bir nechta usulda baholanishi mumkin. Bunday 
usullarning mo’ljallanishi baholashning o’zgarishi natijasida korxonalardagi 
mahsulot zaxiralarini qiymat jihatidan kamayishiga xam taosiri inobatga 
olingan . 
Bunday baholash usullariga quyidagilar kiradi: 
 
Haqiqiy tayyorlov tannarxi bo’yicha baholash.
Bu usulda baho 
mahsulot yetkazib beruvchining mahsulot jo’natayotganda tuzilgan xujjatida 
ko’rsatilgan baho va transport tayyorlov xarajatilari bilan
birgalikdagi majmuasidan tashkil topadi.
 
Sotib olish bahosi bo’yicha baholash.
Bu usulda baho kelishilgan 
tartibda yoki preyskurant bo’yicha va bu mahsulot uchun ustama yoki 
chegirmadan tashkil topadi. 
FIFO va LIFO usullari bo’yicha baholash
. Bu usullar xalqaro 
buxgalreriya hisobida qo’llaniladi. 
FIFO
— bu mahsulotni boshlang’ich tannarxi bo’yicha baholash. 
Bu usulda baholashda birinchi partiya kirim — birinchi partiya chiqim usuli 
qo’llaniladi. Bu usulda dastlab birinchi partiya bahosidagi mahsulot chiqib 
ketadi, keyin ikkinchi, uchinchi va oxirgi partiyagacha davom etadi. 
LIFO
— Bu usul mahsulotlar tiklanish bahosidir, ya’ni oxirgi partiya 
kirim — birinchi partiya chiqim. 
Ombordan berilgan mahsulotlar oxirgi olingan mahsulot qiymati bilan 
baholanadi, keyin undan oldingisi qiymati bo’yicha va xokazo.