28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

 
 
 
 
 
 
 

---

205 
41- MAVZU: NOMODDIY AKTIVLAR HISOBI
(ma’ruza 2 soat ) 
 
REJA: 
1. Nomoddiy aktivlar haqida tushuncha. 
2. Nomoddiy aktivlarga amortizasiya hisoblash tartibi, 
3. Nomodiy aktivlar va ularni xarakatini buxgalteriya yozuvlarida aks 
ettirish tartibi. 
 
Tayanch iboralar:
Nomoddiy aktivlar haqida tushuncha. Nomoddiy 
aktivlarning turlari. Nomoddiy aktivlarga amortizasiya hisoblash tartibi. Nomoddiy 
aktivlar va ularni harakatini buxgalteriya yozuvlarida aks ettirish tartibi. 
Nomoddiy aktivlar - moddiy ashyoviy mazmunga ega bo’lmagan, ho’jalik 
yurituvchi sub'ekt tomonidan ho’jalik faoliyatida foydalanish yoki boshqarish 
uchun foydalanish maqsadida nazorat qilinadigan, shuningdek uzoq vaqt (bir 
yildan ko’p) ishlatish uchun mo’ljallangan mol-mulk ob'ektlaridir. 
Korxonaning nomoddiy aktivlari tarkibida ‘atentlar, lisenziyalar, akliy mulk 
va savdo markalari (shu jumladan firma markalari va e'lon qilinayotgan nomlari) 
aks ettiriladi. Tanxo huquqlar, kompyuter dasturini ta'minlash, mualliflik 
huquqlari, mijozlarning ruyxatlari, lisenziyalar, marketing huquqlari, im’ort 
kvotalari, tashkiliy xarajatlar (yangi ho’jalik yurituvchi sub'ektni bar’o etish 
xarajatlari, ya'ni boshlash xarajatlari), nou-xau, bozor to’gisidagi bilim, texnik 
kunikmalar va xokazolar amaliyotda uchraydigan aktivlarga oddiy misollar 
hisoblanadi. Nomoddiy aktivlar amortizasiyasi-uning foydali xizmat muddati 
davomida nomoddiy aktivning amortizasiya qiymatini muntazam ravishda 
taqsimlash va kuchirish ko’rinishida eskirishning qiymat ifodasidir. 
Nomoddiy aktivlarning amortizasiya qiymati: 
Uning foydali xizmat muddati mobaynida, lekin ho’jalik yurituvchi 
sub'ektning faoliyat muddatidan oshmagan xolda. 
Foydali ishlatish muddatini belgilash mumkin bo’lmagan 5 yilni hisobga olib 
(lekin ho’jalik yurituvchi sub'ektning faoliyati muddatidan oshmagan xolda) 
muntazam asosda taqsimlanishi kerak. 
Amortizasiyalanadigan qiymat aktivning foydali foydalanish davriga to’liq 
taqsimlanadi. BXMS 7-son "Nomoddiy aktivlar"ga* asosan amortizasiya quyidagi 
usullar bilan hisoblanishi mumkin: 
- to’gi chiziqli yoki bir maromli usul; 
- bajarilgan ishlar miqdoriga (birligiga) nisbatan amortizasiyani hisoblash 
usuli; 
- kamayib boruvchi qoldiq usuli. 
Dar bir hisobot davri oxirida nomoddiy aktivlarning foydali xizmat muddatini 
qayta ko’rib chiqish zarur.