27
mablag’’larining tarkibi aniqlanadi, butligi ta’minotlanadi, bor
mablag’’lardan samarali foydalanish ta’minotlanadi, shuningdek, moddiy
javobgar shaxslarning to’g’ri ishlashini ta’minotlash singari masalalar
bajariladi. Ko’p hollarda analitik schyot maolumotlari yordamida pul
ko’rsatkichlardagi malumotlar bilan birgalikda natura (materiallar) va mehnat
(ish haqi) o’lchovlarida ham malumotlar olinadi. Lekin xo’jalik
mablag’’larning tashkil topish manbaalari va hisob - kitoblar bo’yicha
analitik schyotlarda natura mehnat o’lchovlariga zaruriyat bo’lmaganligi
sababli faqat pul o’lchovida yuritiladi.
Analitik schyotlarning miqdori juda ko’p bo’lganligi sababli ulardagi
maolumotlarni taaluqli iqtisodiy belgilariga muvofiq sintetik schyotlarda
umumlashtirish zarurdir. Bundan tashqari, sintetik schyot maolumotlari
yordamida korxonaning ishlab chiqarish- moliya faoliyatiga baho berib va
uning ustidan nazorat o’rnatibgina qolmasdan, balki butun xalq xo’jaligi
tarmoqlarning ish faoliyati ustidan nazorat o’rnatish imkoniyati ham
yaratiladi
Sintetik va
analitik
schyotlardan
tashqari
ko’p
hollarda
subschyotlardan, yaoni ikkinchli tartibli schyotlardan foydalanishga ham
zaruriyat tug’iladi. Ular sintetik va analitik schyotlar o’rtasidagi aloqani
ta’minotlashga mo’ljallangandir. Subschyotlarning qo’llanilishi amaliyotda
nomenklaturasi ko’p bo’lgan mablag’’larni to’g’ri hisobga olishni
ta’minotlaydi. Masalan, subschyotlar materiallar, asosiy vositalar, kam baholi
va tez ishdan chiqadigan buyumlar singari nomenklaturasi ko’p mablag’’larni
hisobga olish uchun juda muxim axamiyatga egadir. Misol tariqasida
buxgalteriya hisobining schyotlar ro’yxatidagi “ Materiallar” sintetik
(birinchi tartibli) schyotining sub (ikkinchli tartibli) schyotlari quyida
keltiriladi:
xom ashyo va materiallar;
sotib olingan yarim tayyor mahsulotlar va komplektlash mahsuloti,
qurilma va detallar;
yoqilg’i;
idish va idish materiallari;
ehtiyot qismlar;
har xil materiallar;
chetga qayta ishglashga berilgan materiallar;
qurilish materiallari.
Keltirilgan subschyotlar korxonaning ixtisoslashuviga muvofiq bir
qancha
nomenklaturani hisobga olishga mo’ljallab ochilgan analitik schyotlarga
bo’linadi
Subschyotlar yordami bilan aks ettirilayotgan buxgalteriya hisobining
oboektlari to’g’risida analitik schyotga nisbatan
umumlashtirilgan maolumotlar olish uchun
qo’shimcha guruhlashlar amalga oshiriladi.
Subschyotlar yurgizish xo’jalik mablag’’lar va
Dostları ilə paylaş: