3- amaliy mashg`ulot: Boshqarish vositalarini tanlash. Boshqarish parametrlarini va avtomatlashtirish vositalarini tanlash

Parametrlarni va himoya usullarini tanlash. Operativ texnologik xodimlar signallash qurilmalari noxush hodisalar haqida xabar qilganda ularni bartaraf etish bo‘yicha tegishli choralar ko‘rishi kerak. Agar bu choralar samarali bo‘lmasa va BTO holatini ifodalovchi parametr avariya qiymatiga yaqinlashayotgan bo‘lsa, avariyaga qarshi himoya (AQH) tizimi ishga tushishi kerak, ular avtomatik ravishda berilgan programmaga ko‘ra moddiy va energetik oqimlarni taqsimlaydi, portlash, avariya, baxtsiz hodisa, ko‘p miqdorda brak chiqarish xavfiniig oldini olish maqsadida apparatlarni ulaydi va uzadi. Bunda BTO xavfsiz xolatga o‘tkazilishi, hatto to‘xtatib qo‘yilishi kerak. Ishchi holatga texnologik shaxs tomonidan qayta o‘tkaziladi.
Amalga oshiriladigan himoya usullari majmuasi TBO ning xususiyatlaridan kelib chiqib, avariya holatlarini va BTOning portlash xavfi kategoriyalarini tahlil qilib ishlab chiqiladi: portlash xavfi 1 kategoriyali bloklari bo‘lgan BTOlar uchun vaziyatni hisoblash texnikasi vositalari bilan qo‘shimcha modellash zarur. Bunda, bir tomondan qo‘llanilayotgan avtomatik usullar vujudga kelgan kritik vaziyatni to‘la yo‘qotishi kerak, ikkinchi tomondan – himoya qurilmalari aralashuvining oqibatlari minimal bo‘lishi kerak. Masalan, biror modda konsentratsiyasi xavfli qiymatga yetganda mazkur modda uzatiladigan magistral yopilishi va avariya ventilyatsiya tizimiishga tushirilishi kerak; bosim chegaraviy qiymatidan oshganda saqlagich klapan ishga tushishi kerak va hokazo.
AQH tizimining asosiy vazifalaridan biri – BTO portlash xavfi darajasini maksimal kamaytirishdir, shu jumladan qurilma ichida portlash va yong‘inlarning oldini olishdir; qurilmani buzilishdan himoya qilish va avariyaviy germetikligi buzilganda undan atmosferaga yonilg‘i moddalarning chiqishini maksimal cheklash, ishlab chiqarish binolarida, inshootlarida va tashqi qurilmalarda bo‘lishi mumkin bo‘lgan portlash va yong‘inlarni bartaraf qilish.
Uskunalarning qiymatlari va AQH tizimlarining ishlab ketish vaqti BTOning yong‘in va portlash xavfi kategoriyasini hisobga olgan holda belgilanadi, parametrlarning o‘zgarish tezligini, sezgir elementning aniqlik sinfini va AQH tizimining tezkor ishlashini hisobga olgan holda belgilanadi.
Normal rejimdan chetlanishida yong‘in va portlash xavfi tug‘diradigan aralashmalar paydo bo‘lishi mumkin bo‘lgan BTOlar ularda portlash xavfini keltirib chiqaradigan aralashmalarning paydo bo‘lishini yo‘qotadigan yoki oldini oladigan inert gazlarni uzatish tizimlari bilan ta’minlanadi. Portlash xavfi I kategoriyaga ega; bloklari bo‘lgan ishlab chiqarishlar uchun inert gazni avtomatik boshqaradigan qurilmalar ko‘zda tutiladi, II va III kategoriyalarida esa masofadan turib boshqariladigan qurilmalar, energetik potensiallarining nisbiy qiymatlari 10 dan kichik bo‘lganda esa joyiga ko‘ra qo‘lda boshqarishga ruxsat etiladi.
AQH tizimimanbai uzilgan holda BTOni xavfsiz holatga o‘tkazish kerak. Manba ulanganda AQH tizimida ishlab chiqarish uzib – ulashlar bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak. AQH tizimida to‘suvchi (deblokirovka) kalitlari faqat ishga tushirish, to‘xtatish va qayta ulashni ta’minlash uchungina ruxsat etiladi. Bunda himoya qilish parametrlarini uzib qo‘yish vaqtini va sonini qayd qiluvchi qurilma nazarda tutilishi kerak.