3- mavzu. Iqtisodiy tebranishlar. Ishsizlik. Masalalarni yechilishi bo‘yicha namunalar

---

3- MAVZU. IQTISODIY TEBRANISHLAR. ISHSIZLIK. 
 
Masalalarni yechilishi bo‘yicha namunalar 
1-masala 
Quyidagi ma’lumotlar asosida ishsizlik darajasini aniqlang: 
Jami aholi – 450 ming kishi, jumladan: 
16 yoshgacha bolalar – 80 ming kishi; 
–pensionerlar – 60 ming kishi, shundan 10 ming kishi hali ishlaydi; 
–ishsizlar - 13 ming kishi; 
–muddatli harbiy xizmatda – 5 ming kishi; 
–litsey va kollej talabalari – 20 ming kishi; 
–uy bekalari - 5 ming kishi; 
Yechish: 
Ishsizlik darajasi rasman ro‘yxatga olingan ishsizlar sonini ishchi kuchi soniga 
bo‘lish yo‘li bilan aniqlanadi, ya’ni: 
Ишсизлик даражаси =
ишсизлар сони
ишчи кучи сони
× 100 
shchi kuchi soni = 450-80-50-5-20-5 = 290 
qo‘shimcha ishlovchi pensioner ishchi kuchi tarkibiga kiradilar 
Ishsizlik darajasi= (13/290)
×100%=4,5% 
2-masala 
2009 yilda shartli iqtisodiy tizimda aholi soni tarkibi to‘g‘risidagi quyidagi 
ma’lumotlar mavjud edi: 
- ishchi kuchi soni – 350 mln. kishi, 
- ishsizlar – 30 mln. kishi, jumladan: 
- 15 mln. kishi korxona bankrotligi natijasida ishsiz bo‘lib qoldi, 
- 3 mln. kishi yangi kasbni o‘rganadi; 

---

- 3 mln. kishi ishlab chiqarish qisqartirilgani natijasida ishdan
bo‘shatilgan; 
- 5 mln. kishi korxona yangi faoliyat turiga o‘tganligi tufayli ishdan
bo‘shatildi; 
- 4 mln. kishi ishlamaydi, chunki yosh bolalari va qari ota-onalari mavjud. 
Tabiiy va haqiqiy ishsizlik darajasini hisoblang. Ouken qonunidan foydalanib, 
agar potensial YaIM 4 mlrd. pul birligini tashkil etgan bo‘lsa, YaIMning uzilishini 
aniqlang. 
Yechish: 
1. Joriy yilda tabiiy ishsizlik = yangi kasbni o‘rganuvchi (friksion ishsizlik) 3 
mln. kishi + yosh bolalari va qari ota-onalari mavjud 4 mln. kishi + korxona yangi 
faoliyat turiga o‘tganligi natijasida ishdan bo‘shatilgan 5 mln. kishi = 12 mln. kishi. 
2. Davriy ishsizlik = korxona bankrotligi natijasida ishdan bo‘shatilgan 15 
mln. kishi + ishlab chiqarish qisqartirilgani natijasida ishdan bo‘shatilgan 3 mln. 
kishi = 18 mln. kishi. 
3. Haqiqiy ishsizlik = 30 mln. kishi 
%
4
,
3
350
100
12
.
.
100
.
.
.
.





сони
кучи
Ишчи
сони
ишсизлар
Табиий
даражаси
ишсизлик
Табиий
4. 
%
6
,
8
350
100
30
..
..
..
..
..




сони
кучи
Ишчи
сони
Ишсизлар
даражаси
ишсизлик
Хакикий
Haqiqiy ishsizlik darajasining tabiiy ishsizlik darajasida ortiqligi= 8,6% - 3,4% 
= 5,2%. 
5. YaIMning uzilishini Ouken koeffitsientidan foydalangan holda aniqlanadi, 
u -2,5% x 5,2% = 13%ga teng. 
YaIMning uzilishining mutlaq miqdori = 4 mlrd. pul birl. x 13%) : 100% = 
0,52 mlrd. pul birl. 
Binobarin, YaIMning haqiqiy hajmi potensial hajmidan, haqiqiy ishsizlik 
darajasi tabiiy darajadan oshishi natijasida 0,52 mlrd. pul birligiga kam.