3. Infоrmаtikа vа dаsturiy tа’minоt

Mavzu: Informatika va axborot texnologiyalari kurslarini o`qitishning metodik tizimi
REJA:
1. “Informatika o`qitish metodikasi” o`quv fanini o`zlashtirish jarayoni
2. Fanlarni o`qitish metodikasi.
3. Infоrmаtikа vа dаsturiy tа’minоt

“Informatika o`qitish metodikasi” o„quv fanini o„zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr:informatika va axborot texnologiyalarining ta‟lim tizimida tutgan o„rni va roli, Informatika o„qitish metodikasining pedagogika, psixologiya fanlari bilan bog„liqligi, informatika va axborot texnologiyalarini o„qitish metodlari va texnologiyalari tarixi, informatika va axborot texnologiyalari bo„yicha yaratilgan darsliklar, qo„llanmalarning xususiyatlariga doir bilimga;  Informatika o„qitish metodikasining matematika va boshqa fanlar bilan bog„liqligi, informatika va axborot texnologiyalarini o„qitish metodlari, texnologiyalari, ularning nazariy asoslari, umumiy o„rta ta‟limda informatika va axborot texnologiyalarini o„qitishning maqsadi, mazmuni va vazifalari, o`rta maxsus, kasb-hunar ta`limida informatika va axborot texnologiyalarini o`qitishning maqsadi, mazmuni va vazifalari, informatika va axborot texnologiyalarini o`qitishda didaktik tamoyillar, informatika va axborot texnologiyalarini o„qitishda uning qismlari va boblariga xos xususiyatlari, informatika va axborot texnologiyalari bo„yicha darsdan tashqari ishlarni ko„nikma, informatika va axborot texnologiyalariga o„quvchilarda mehr uyg„ota olish ko‘nikmasiga;  informatika va axborot texnologiyalarini o„qitishning zamonaviy metod va texnologiyalarini qo„llay olish, informatika va axborot texnologiyalarini o„qitishda ilg„or metodik tajribalarni umumlashtira olish, informatika va axborot texnologiyalari bo„yicha mustaqil tahsil olishga o„quvchilarni yo„llash, informatika va axborot texnologiyalarini o„qitishda o„quvchilarda axborot madaniyatini shakllantirish va rivojlantirish, informatika va axborot texnologiyalari bo„yicha o„quvchilar bilimini baholay olish, informatika va axborot texnologiyalari darslari, tarbiyaviy ishlar bo„yicha talab qilingan barcha hujjatlarni yuritish, informatika va axborot texnologiyalari darslarini rejalashtirish malakasiga ega bo‘lishi lozim.

Informatika o„qitish metodikasi” fani bo„lajak informatika o„qituvchilarining umumiy o„rta ta‟lim maktablari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida o„qitiladigan mutaxassilik fanlarini o„qitishda muhim o„rin tutib, fanlarning nazariy va metodik ta‟minotini bilishi va ularni o„quvchilarga etkazib berishini ko„zda tutadi. Umumiy o„rta ta‟lim maktablari, akademik litsey va kasb – hunar kollejlarda Informatika mutahassisligidagi fanlarni o„qitish uchun kadrlarni tayyorlab beradi. Fanni o‘qitishda foydalaniladigan zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalar Fanning o„qitilishida yangi pedagogik va axborot texnologiyalaridan unumli foydalanish ko„zda tutiladi. Nazariy ma‟lumotlar amaliyot va ko„rgazmalilik bilan mustaxkamlangandagina, chuqur bilimga ega bo„lish mumkin. Shuning uchun dasturda amaliy-laboratoriya ishlariga katta e‟tibor qaratilgan. Talabalarning “Informatika o„qitish metodikasi” o„quv fanini o„zlashtirishlari uchun o„qitishning ilg„or va zamonaviy usullaridan foydalanish, yangi axborotkommunikasiya va pedagogik texnologiyalarini tadbiq qilish muhim ahamiyatga egadir. Fanni o„qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo„llashda ta‟lim jarayonini optimallashtirish uchun omil bo„ladigan pedagogik texnologiyalardan “Fikrlar xujumi”, “Klaster” metodi, “Bumerang”, “Skorobey”, “Tarozi”, “Yelpig„ich” texnologiyasi va boshqalardan foydalaniladi. Fanni o„zlashtirishda darslik, o„quv va uslubiy qo„llanmalar, elektron materiallar, tarqatma materiallar, virtual kartochkalar foydalaniladi. Nazariy ma‟lumotlar amaliyot va ko„rgazmalilik bilan mustahkamlashi kerak. Amaliylaboratoriya ishlari kompyuter yordamida o„tkaziladi. Fanlarni o„qitish metodikasi kursi va uning bo„lajak o„qituvchining uzluksiz ta‟limi tizimidagi o„rni. Fanlarni o„qitish metodikasining pedagogika, psixologiya fanlari bilan bog„liqligi. Fanlarni o„qitish metodlari va texnologiyalari tarixi. O„qitishning asosiy didaktik tamoyillari va ulardan fanlarni o„qitishda foydalanish. O„quv-metodik ta‟minot va ularning turlari. O„quv va metodik adabiyotlar tahlili. Pedagogik vositalar va ularning turlari, tavsifi. Fanlarni o„qitishning tashkiliy shakllari. O„qitishni nazorat qilish va natijalarini baholash usullari. Reyting tizimi, testlash. Fanlarini o„qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalar, innovasion metodikalar va interfaol usullar. O„qitish shakllari va uslublari. O„qitishning interaktiv uslublari. Fanlarni o„qitishning zamonaviy vositalari. Zamonaviy axborot-kommunikasiya texnologiyalari o„qitishning vositalari sifatida. Dars mashg„ulotlarining maqsad va vazifalari, mazmuni va o„tkazish metodikasi. Darsdan tashqari mashg„ulotlar. O„quv jarayonini tematik va xar bir darsni rejalashtirish. Darslar tizimini tayyorlash. Dars rejasi, uning asosini tashkil etuvchilari. Dars tahlili. Davlat ta‟lim standartining mazmuni. Ta‟lim darajasi. O„quvchilarning tayyorlanish darajasini va standart aniqlaydigan va uni baholaydigan tizimiga qo„yilgan talablar. Bilimlarni nazorat qilish shakl va usullari. Test asosida o„quvchilarni bilimini nazorat qilish shakl va usullari. Test turlari.
Informatika va axborot texnologiyalarini umumiy o„rta ta‟lim maktablari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarda o„qitishning metodik tizimi, uning asosiy komponentalarining xarakteristikalari. Umumiy o„rta ta‟lim maktablari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarda informatika va axborot texnolgiyalarini o„qitishning maqsadi va vazifalari. Umumiy o„rta ta‟lim maktablari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarda informatika va axborot texnologiyalarini o„qitishning tuzilmasi va mazmuni. Informatika kursini o„qitish uslubi muammolari. Zamonaviy axborot-kommunikasiya texnologiyalari va Web texnologiyalar- o„qitishning vositalari sifatida. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida informatika va axborot texnologiyalarini kurslari bo„yicha amaliy-laboratoriya mashg„ulotlarining maqsad va vazifalari, mazmuni va o„tkazish metodikasi.
Fanlarni o„qitish metodikasi kursi va uning bo„lajak o„qituvchining uzluksiz ta‟limi tizimidagi o„rni. Fanlarni o„qitish metodikasining pedagogika, psixologiya fanlari bilan bog„liqligi. Fanlarni o„qitish metodlari va texnologiyalari tarixi. O„qitishning asosiy didaktik tamoyillari va ulardan fanlarni o„qitishda foydalanish. O„quv-metodik ta‟minot va ularning turlari. O„quv va metodik adabiyotlar tahlili. Pedagogik vositalar va ularning turlari, tavsifi. Fanlarni o„qitishning tashkiliy shakllari. O„qitishni nazorat qilish va natijalarini baholash usullari. Reyting tizimi, testlash. Fanlarini o„qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalar, innovasion metodikalar va interfaol usullar. O„qitish shakllari va uslublari. O„qitishning interaktiv uslublari. Fanlarni o„qitishning zamonaviy vositalari. Zamonaviy axborot-kommunikasiya texnologiyalari o„qitishning vositalari sifatida. Dars mashg„ulotlarining maqsad va vazifalari, mazmuni va o„tkazish metodikasi. Darsdan tashqari mashg„ulotlar. O„quv jarayonini tematik va xar bir darsni rejalashtirish. Darslar tizimini tayyorlash. Dars rejasi, uning asosini tashkil etuvchilari. Dars tahlili. Davlat ta‟lim standartining mazmuni. Ta‟lim darajasi. O„quvchilarning tayyorlanish darajasini va standart aniqlaydigan va uni baholaydigan tizimiga qo„yilgan talablar. Bilimlarni nazorat qilish shakl va usullari. Test asosida o„quvchilarni bilimini nazorat qilish shakl va usullari. «Informatika o’qitish metodikasi» fani umumta’lim maktab, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari», «Informatika» va «Axborot texnologiyalari» fanlarini o’qitish qonuniyatlarini tadqiq qiluvchi bo’lim hisoblanadi.
Informatika fanini o’qitish qo’yidagi maqsadni ko’zda tutadi:
 bo’lajak o’qituvchilarni informatika fanini ijodiy o’qitish va o’zlarining amaliy faoliyatlarida yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini qo’llash bo’yicha bilim, ko’nikma va malakalari bilan qurollantirish;
 bo’lajak o’qituvchilarni informatika sohasi bo’yicha turli-tuman shakldagi sinf va sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish va o’tkazishga tayyorlash;
 bo’lajak o’qituvchilarni ta’lim sohasini axborotlashtirishning yo’llari va ulkan istiqbollari haqidagi tasavvurlarini rivojlashtirish hamda chuqurlashtirish.
Bo’lajak informatika o’qituvchisi o’sib kelayotgan avlodning umumta’lim maktablari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida o’qitiladigan «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari», «Informatika» va «Axborot texnologiyalari» fanlarining ahamiyatini, ularning mazmunini ajratish tamoyillarini, shuningdek, ularning boshqa fanlar bilan aloqadorligini tushunishi zarur.
«Informatika o’qitish metodikasi» fani bo’yicha talabalar quyidagi bilimlar bilan qurollangan bo’lishi zarur:
- informatika va axborot texnologiyalari haqida tushunchalar;
- informatika va axborot texnologiyalarining har bir inson hayotidagi va jamiyatning rivojidagi roli;
- informatikaning texnik va dasturiy vositalarining mohiyati va didaktik imkoniyatlari;
- yangi pedagogik va axborot texnologiyalari va ularning o’quv-tarbiya jarayonida qo’llash.
 Bo’lajak informatika o’qituvchisi yangi axborot texnologiyasini, zamonaviy pedagogik dasturiy vositalarni chuqur o’rgangan, shuningdek, jamiyatni, ta’limni axborotlashtirilayotgan sharoitda ishlash uslublarini egallagan bo’lishi lozim.
«Infоrmаtikа» fаn vа o’quv prеdmеti sifаtidа
Infоrmаtikа o’quv prеdmеti sifаtidа infоrmаtikа fаni vа uning rivоji bilаn uzviy bоg’liq. SHuning uchun «Informatika va axborot texnologiyalarini o‘qitish nazariyasi va metodikasi» fаni birinchi nаvbаtdа infоrmаtikа fаnining mеtоdоlоgiyasigа аsоslаnаdi. O’zining хulоsаlаridа u tа’lim vа tаrbiyaning umumiy tаmоyillаrigа tаyanаdi. Mа’lumki, ushbu tаmоyillаr pеdаgоgikа vа didаktikа tоmоnidаn ishlаb chiqilаdi. Bundаn tаshqаri, «Informatika va axborot texnologiyalarini o‘qitish nazariyasi va metodikasi» fаni fiziоlоgiya vа psiхоlоgiya fаnlаri tоmоnidаn qаbul kilingаn qоnuniyatlаrdаn hаm bеvоsitа fоydаlаnаdi.
Tа’lim-tаrbiyaning аsоsiy mаqsаdlаridаn biri bilgаn infоrmаtikаning fаn sifаtidа o’zigа хоsligi, uning zаmоnаviy fаnlаr tizimidа tutgаn o’rni vа аhаmiyatidаn, hоzirgi jаmiyat hаyotidаgi аhаmiyatidаn kеlib chiqqаn hоldа «Infоrmаtikа» fаnini o’qitishning mаqsаdlаrini quyidаgichа bеlgilаsh mumkin:
 o’quvchilаrdа kоmpyutеr sаvоdхоnligini shаkllаntirish;
 o’quvchilаrdа ахbоrоtgа ishlоv bеrish, uzаtish vа undаn fоydаlаnish jаrаyonlаri hаqidаgi bilimlаr аsоslаrini mustаhkаm vа оngli o’zlаshtirib оlishlаrini tа’minlаsh;
 o’quvchilаrgа dunyoning zаmоnаviy ilmiy ko’rinishini shаkllаntirishdа ахbоrоt jаrаyonlаrining аhаmiyatini, jаmiyatning rivоjidа yangi ахbоrоt vа kоmmunikаtsiоn tехnоlоgiyalаrning аhаmiyatini оchib bеrish; 
 kоmp’yutеrlаrdаn оngli vа rаtsiоnаl fоydаlаnish ko’nikmаlаrini shаkllаntirish.
Mаktаbgаchа tаrbiya, umumo’rtа tа’lim, o’rtа mаµsus, kаsb-ќunаr tа’limi vа undаn kеyingi tа’lim bоsqichlаrini o’z ichigа оlgаn vа infоrmаtikа vа dаsturiy tа’minоt bo’yichа mutахаssis bo’lmаgаnlаrgа mo’ljаllаngаn «Infоrmаtikа» fаni pеdаgоgikаmiz uchun yangi bo’lgаn nizоm vа qаrаshlаr sistеmаsigа аsоslаngаn:
- kаdrning butun «ќаyotiy tsikli» ќisоbgа оlinishi kеrаk;
- infоrmаtikа yo’nаlishidаgi fаnlаrni o’qitish dunyoning ќоzirgi ќоlаti vа rivоjlаnish istiqbоllаrini ќisоbgа оlgаn ќоldа tа’lim mаzmunidаgi o’zgаrishlаrni аks еttirishi kеrаk;
- infоrmаtikа vа dаsturiy tа’minоt bo’yichа mutахаssis bo’lmаgаnlаrgа dаsturlаshni o’rgаtish zаruriyatidаn vоz kеchish lоzim;
- infоrmаtikа yo’nаlishidаgi fаnlаrni o’qitish didаktik spirаl tаmоyili аsоsidа qurilishi kеrаk;
- ishlаb chiqilаyotgаn o’quv kurslаri mаzmunining yangiligi vа dоlzаrblik muddаtini uzаytirishni ахbоrоtni qаytа ishlаsh tаmоyillаrigа urђu bеrish аsоsidаginа аmаlgа оshirish mumkin;
- shахsni o’qitish, tаrbiyalаsh vа rivоjlаntirish sifаtlаrini kаfоlаtlаshgа yo’nаltirilgаnlik;
- o’qish vаqti rеsurslаrini o’quvchilаrning tаfаkkurini rivоjlаntirish, o’quv ijоdiy fаоliyatini tаshkil еtish fоydаsigа qаytа tаqsimlаsh.
O’zbеkistоn Rеspublikаsi tа’lim tizimigа yangi bo’g’in, o’rtа-mахsus vа kаsb-hunаr tа’limining kiritilishi bilаn, infоrmаtikа o’qituvchilаri uchun «Infоrmаtikа o’qitish mеtоdikаsi» fаnini yarаtish dоlzаrb muаmmоlаrdаn biri bo’lib qоldi.