3. ir protokoli va adreslash usullari

Raqamli IP-adres 32 razryadli ikqilik son ko’rinishga еga. qulaylik uchun u 
to’rtta blokka 8 bitdan ajratilib, ular o’nlik ko’rinishda yozilishi mumkin. Adres 
kompyuterni identifikatsiyalash uchun zarur bo’lgan to’liq malumotga еga. 
Mumkin bo’lgan varianta: ikkita katta blok tarmoq adresini, ikkita boshqasi еsa 
qism tarmoq adresini va bu qism tarmoq ichidagi xost-kompyuterning adresini 
aniqlaydi. Masalan, ikkilik kodida raqamli adres quyidagicha yoziladi: 
10011000001001010100100010001010. 
O’nlik kodida ushbu ko’rinishga еga: 152.37.72.138. 
Tarmoq. adresi - 152.37; qims tarmoq. adresi - 72; kompyuter adresi -138. 
Domenli adres bir-biridan nuqta bilan ajratiladigan bir nechta harf-raqamli 
domenlardan (Damain - soxa) tashkil topgan. Bu adres ierarxik tasnif asosida 

---

qurilgan: еng chap chetdagidan tashqari har bir domen kompyuterlarning biror-bir 
belgilar bo’yicha ajratilgan butun bir guruhini aniqlaydi, bunda chapda joylashgan 
guruhlarning domeni o’ng domenning qism guruxi hisoblanadi. Hozirda tarmoqda 
hammasi bo’lib 120000 dan ortiqroq har xil domenlar mavjuddir. 
Masalan, ba’zi mamlakatlarning geografik ikkita harfli domenlari: 
< Avstriya > at, 
br, 
< Kanada > sa, 
< Rossiya > ru, 
< AQSH> SH, 
< Franciya > fr. 
Biror mavzuga bagishlangan belgilar bo’yicha ajratilgan domenlar ham bordir. 
Bunday domenlar uchta harfli qisqartma nomga еga: 
< davlat muassasalari > gor; 
< tijorat tashkilotlari > com; 
< o’quv yurtlari > edu; 
< harbiy muassasalar > mil; 
< tarmoq tashkilotlari> net; 
< boshqa tashkilotlar > org. 
Domenli adres ixtiyoriy uzunlikka еga bo’lishi mumkin. Raqamli adresdan farqli 
ularoq u teskari tartibda o’qiladi.Oldin quyi darajadagi domen ko’rsatiladi , xost-
kompyuter nomi, keyin xost-kompyuter joylashgan qism tarmoq va tarmoq nomlari 
domeni va, nixoyat, yuqori darajadagi domen , ko’pincha geografik hudud 
(mamlakatlar) identifikatori. 
Shunday qilib, xost-kompyuterning domen adresi domenlarning bir nechta 
darajalarini o’z ichiga oladi. Har bir daraja boshqasidan nuqta bilan ajratiladi. 
YUkori darajadagi domenning chap tarafida boshqa nomlar joylashtiriladi. CHapda 
joylashgan hammasi umumiy domen uchun qism domendir. 

---

Misol. Domen adresi comp.engec.spb.ru < Rossiya mamlakatining domeni; spb 
>Sankt-Peterburg shaxrining qism domeni: engec Davlat muxandislik-iqtisodiyot 
akadeniyasining qism domeni; satr kompyuterlar bilan bog’liq qism domen. 
Internet dan foydalanuvchilar uchun pochta adreslari sifatida tarmoqka ulangan 
kompyuterda qayd qilingan bo’limlarning, tashkilotlarning nomlanishlari yoki 
oddiygina ularning nomlari qabul qilinishi mumkin. Nomdan keyin @ belgisi keladi. 
Buning hammasi chap tarafdan xost-kompyuterning adresiga biriktiriladi. 
Misol. Internet da comp.engec.spb.ru nomiga еga bo’lgan kompyuterda priem 
nomi 
ostida 
qayd 
qilingan 
foydalanuvchi 
quyidagi 
adresga еga 
bo’ladi: [e-mail] (Sankt-Peterburg 
muxandislik-iqtisodiyot 
akademiyasining qabul komissiyasi). 
Domen adresini mos raqamli IP-adresga o’zgartirishni maxsus serverlar nom 
serverlari bajaradi. SHuning uchun foydalanuvchining raqamli adreslarni bilishining 
keragi yo’q. 
Internet da ishlash uchun siz aloqa o’rnatmoqchi bo’lgan kompyuter yoki 
foydalanuvchining faqat domen adresini bilishingiz kerak. 
Ishlatilayotgan texnologiyaga bog’liq ravishda domen adresining oldida uning 
foydalaniladigan bayonnomasi yoki xizmati ko’rsatilishi mumkin. Masalan, Web-
server bilan ishlaganda odatda gipermatnni uzatish bayonnomasi ko’rsatiladi va 
yuqorida keltirilgan adres quyidagi ko’rinishga еga bo’ladi: 
http://engec.spb.ra
. Bu 
URL-adres deb ataladigan adresdir (URL Uniform Resourse Locftor yoki 
resurslarning universal ko’rsatkichi). 

---

Document Outline

• Protokol nima?
• Protokol qanday ishlaydi?
• OSI modelining fizik va kanal sathlaridan farqli ravishda tarmoq interfeysla-ri sathi fizik va kanal sathlarida ma’lumotlarni uzatish prinsiplarini
• aniqlamaydi.
• OSI modeli xususiyatlari