3-kredit topshirig’i o’qituvchi: ibadullayeva gulhayo shuhratovna toshkent – 2022

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

HMS010-2 guruh talabasi

ATAVULLAYEVA GULZODAning
“O’ZBEKISTON TARIXI” fanidan tayyorlagan
3-KREDIT TOPSHIRIG’I


O’qituvchi: IBADULLAYEVA GULHAYO SHUHRATOVNA
Toshkent – 2022
3-KREDIT NAZORAT SAVOLLARI
1. Turkistonda sovet hokimiyati oʻrnatilishi oqibatlarini sanab oʻting.
Rossiyaning birinchi jahon urushida qatnashishi, frontdagi mag‘lubiyatlar, jiddiy iqtisodiy qiyinchiliklar, ijtimoiy-siyosiy inqiroz tub o‘zgarishlarga olib keldi. Petrograd, Moskva va boshqa ko‘plab sanoat rayonlarida ommaviy ish tashlashlar boshlanib ketdi. Podsho va uning vazirlari mamlakatni boshqara olmay qoldilar. Natijada, IV Davlat dumasi deputatlari fevral oyi oxirlarida podsho Nikolay II ni taxtdan voz kechishga majbur etdilar. Shu tariqa Rossiyada fevral burjua demokratik inqilobi g‘alaba qozondi va monarxiya tugatildi
2. Rossiyada fevral va oktabr inqiloblarining Turkistonga ta’siri.
Rossiyadagi 1917-yil fevral voqealari Turkiston xalqlari hayotiga jiddiy ta’sir ko‘rsatdi, xususan, Muxtoriyatga umid uyg‘otdi. Turkistonda yangi jamiyat kurtaklarini shakllantirish uchun harakatlar kuchayib ketdi. 1917- уilning 25-26-oktyabrida V. I. Lenin boshchiligidagi bolsheviklar Petrogradda Muvaqqat hukumatni ag'darib tashlab, davlat tontarishi amalga oshirdilar. Bu haqdagi xabar Toshkentga 28- oktyabrda etib keldi.
3. Turkiston Muhtoriyati tuzilishining oʻlka siyosiy hayotiga ta’siri?
1917-yil 12-15-noyabrda Toshkent shahrida Sherali Lapin raisligida butun Turkiston o‘lka musulmon tashkilotlarinjng qo‘shma majlisi bo‘ldi. Unda Butunrossiya miqyosida hokimiyat tuzish masalasi hal qilinguncha “Turkiston hokimiyatini tashkil etish” muammosi muhohama qilindi. Mazkur anjumanda mahalliy aholi manfaatlari bilan bir qatorda yevropalik aholi manfaatlari muhokama etildi. Anjumanda qabul qilingan rezolyutsiyada “Turkiston hukumati qomitasi” 12 kishidan iborat vakillardan tashkil topishi va uning organi bo‘lgan “Turkiston o‘lka kengashi”ni nazorat qilishi lozim edi
4. Qarshilik harakati mazmun-mohiyati namalarda aks etgan?
Turkistondagi bu hukumat, birinchi galda bolsheviklar mohiyatan Rossiya Tmperiyasi mustamlakachilik siyosati asosida ish boshladilar. Shu bilan birga, oktyabr tontarishidan keyin Rossiyada bo‘lgani singari, Turkistonda ham inqilobiy aqidalarga, eng avvalo sinfiylik tamoyillariga amal qilindi, Mulkdorlar - ekspluatator, ezuvchilar, milliy ziyolilar, oqimishli, obro-e’tiborli xalq vakillari - milliy burjuaziya korchalonlari va malaylari, islom dini rahnamolari reaktsion oqim deb, ularga qarshi ayovsiz kurash boshlab yuborildi.
5. Buxoro amirligi va Xiva xonligining tugalishi sabab va oqibatlari.
Buxoro bilan Rossiya davlatlari o‘rtasidagi munosabatlar keskinlashib bordi. RSFSR hukumati Buxoroni o'z ta’sir doirasiga olish uchun barcha chora-tadbirlami ko‘ra boshladi. 1920-yil avgust oyi oxirlarida Turkiston fronti qo‘mondoni Frunze buyrugT bilan Buxoro hududlari chegaralarida katta harbiy kuchlar: zambaraklar, bronepoezd, aeroplan bilan qurollangan qo‘shinlar jangovor holatga keltirildi. Endi bolsheviklaming "Sharqqa doir siyosati" ning rejasida Buxoro amirligini qulatish vazifasi turardi. 1920-yil 29-avgustda qizil askar qo‘shinlari amirlikka bostirib kirdilar. Lekin bu yerda bosqinchilar amir qo‘shinlarining va aholining qat’iy qarshiligiga duch keldilar. Turkfront qo‘mondonligi buyrug‘i bilan Eski Buxoro samolyotlardan bombardimon qilindi, toplar va bronepoezdlafdan turib qattiq o‘qqa tutildi. Dahshatli janglardan so‘ng 2-sdntyabrda Buxoro inag‘lub bo'ldi, amirlik ag‘darildi. Xorazmga qarshi fitna-hujumlami to‘xtatish uchun Junaidxon 1919- yil aprelida sovet hokimiyati vakillariga murojaat qildi. 9-aprelda Xiva yaqinidagi Taxtada bitim imzolandi. Unda, sovet hukumati (Rossiya) Xorazm ahoiisining mustaqilligini tan oladi, deyilgan edi. Ammo Xorazmga qarshi tajovuzkorliklar to‘xtamadi, bolshevikiar Xorazm xalqi inqilob uchun yetildi, deb yordamga shoshildilar. 134 Oqibatda, 1919- yil 23- dekabrda sovet qo‘shinlarining xonlik hududiga bostirib kirishi boshlandi, 1920- yil fevralida Xiva bosib va qizil askarlar qismlari hamda yosh xivaliklar tazyiqi ostida Said Abdullaxon taxtdan voz kechdi. Shu tariqa, qizil arn.iya qismlari yordamida Xivada davlat tontarishi amalga oshirilib, monarxiya tuzurni ag‘darib tashlandi.
6. BXSR va XXSR ning tuzilishi?
1920-yil aprelida Xivada bo‘lib o‘tgan xalq -vakillarining I Butunxorazm qurultoyi Xiva xonligini tugatilgan deb e’lon qildi va mamlakatni Xorazm Xalq Sovet Respublikasi deb e’lon qildi. 6 oktyabrda amiming yozgi saroyi135 Sitorai Mohi Xosada xalq vakillarining 1 Umumbuxoro qurultoyi ish boshladi. Qurultoy Buxoroni Xalq Sovet respublikasi deb e’lon qildi. Fayzulla Xojayev Xalq Nozirlar Kengashining raisi boidi
7. Oʻrta Osiyoda milliy-hududiy chеgaralanish qachon va qanday oʻtkazildi?
1924- yildan 0 ‘rta Osiyoni chegaralab bo‘lish va miliiy respublikalar tuzish g‘oyasi amalga oshirila boshlandi. Bu g'oyani amalga oshirishda turli loyihalar, takliflar kiritildi va ular astoydil himoya qilindi, o‘zaro ziddiyatlar, g'oyaviy kurashlar avj oldi. Shunga qaramay, milliy-hududiy chegaralanish o‘tkazi!ishini ma’qullab rezolyutsiyalar qabul qilindi.
8. Oʻzbеkiston SSR qachon tashkil topdi?
1924-yil 31-oktyabrda 0 ‘zbekiston SSR Inqilobiy Komiteti (revkom) tuzildi, u 0 ‘zbekiston Respublikasi tuzishni boshqarib bordi

1.