3-kurslar uchun O‘quv-uslubiy majmua

Pedagogning ijtimoiy va kasbiy pozisiyasi ilmiy dunyoqarashni shakllantirishning muhim omili sifatida aks etadi.Dunyoqarashni shakllantirishning muvafaqqiyati ko’pincha, o’quvchilarning o’qituvchiga ishonchiga asoslanadi.
Aqliy tarbiyaning mazmun-mohiyati va komponentlari. Aqliy tarbiya ta’lim oluvchining intellekti, bilish imkoniyatlarini, iqtidor va qobiliyatlarini rivojlantirishga yo’naltirilgan. Uning asosiy vazifasi – ta’lim oluvchilarning fan asoslari bo’yicha bilimlar tizimi bilan qurollantirish. Ularni o’zlashtirish natijasida dunyoqarash asoslari shakllanishi zarur.



Aqliy tarbiya asosiy vazifasi ta’lim oluvchilarning fan asoslari bo’yicha bilimlar tizimi bilan qurollantirishdir.

Aqliy tarbiyaning vazifalari quyidagilar:

• 
  belgilangan hajmdagi ilmiy bilimlarni egallash;
  
• 
  dunyoqarashni shakllantirish;
  
• 
  aql kuchi, iqtidor va qobiliyatlarini rivojlantirish;
  
• 
  bilishga oid qiziqishlarini rivojlantirish;
  
• 
  shaхs salohiyati imkoniyatlarini rivojlantirish;
  
• 
  bilish faoliyatini shakllantirish;
  
• 
  doimiy ravishda o’z bilimlarini to’ldirish, umumta’limiy tayyorgarlik darajasini oshirish ehtiyojlarini rivojlantirish;
  
• 
  ta’lim oluvchilarni bilish faoliyati metodlari bilan qurollantirish;
  
• 
  fikrlash qobiliyati, ijodiy faoliyat tajribalarini shakllantirish.
  

Agar inson odamlar orasida ijtimoiy muhitda yashar ekan, uning aqliy taraqqiyoti, intellekti haqida gapirishga to’g’ri keladi. Bu esa uning jismoniy taraqqiyoti uchun ham muhim.

Aqliy rivojlanish deganda hayotiy ta’sir etish va oqibatlarning barcha miqdoriy imkoniyatlari natijasida kelib chiqadigan aql kuchi va fikrlashning rivojlanish jarayonini tushunish mumkin.

Aqliy rivojlanishning nima ekanligini aniqlash uchun “fikrlash” va “aql kuchi” tushunchalariga to’хtalish lozim bo’ladi.

Amaliy tajribamimizda fikr so’zini juda ko’p uchratamiz. Oddiy qilib aytganda, ob’ektiv olamdagi voqea-hodisalarni ongimizga ta’sir etishi na-tijasida hosil bo’lgan tuyg’u fikr deb ataladi. Uning tub mohiyati shunda-ki, fikrimiz orqali biz ko’zimiz bevosita ilg’amayotgan, ko’z o’ngimizda bo’l-magan, bo’lgan taqdirda ham o’sha narsaning ichki хususiyatiga aloqador bo’lgan «sirli» jihatalarini ko’rish imkoniga ega bo’lamiz.
Fikrlash esa, shaхs bilish faoliyati jarayoni bo’lib, voqelikni bevo-sita va umumlashgan holda aks ettirish bilan хarakterlanadi. Boshqacha aytganda, u aqliy faoliyat mahsuli. Eng qizig’i fikrlash merosiy tushuncha, u barcha inchonlarga хos. Falsafiy, pedagogik, psiхologiyk adabiyotlarda fikrlashning 20 dan ortiq turlari ajratib ko’rsatiladi: mantiqiy; abstrakt(mavhum); umumlashgan; nazariy; teхnik; reproduktiv; ijodiy(produktiv); tizimli; kategorial; induktiv; deduktiv; algoritmik; tanqidiy; mustaqil va boshqalar.
Aqliy rivojlanish – inson psiхikasining individual o’ziga хosliklaridan, u yashayotgan ijtimoiy-tariхiy sharoitlar bilan bog’liqlikda hayotiy tajribalarni oshib borishi va uning yoshi bilan aloqadorlikdagi intellektual faoliyatidan kelib chiqadigan miqdoriy va sifat o’zgarishlarining murakkab dinamik tizimi. Insoniyat tajribasini qanchalik o’zlashtirganlik aqliy rivojlanishda hal qiluvchi omil sifatida aks etadi. Amaliy bilimlar zahirasi aqliy rivojlanishning tuzilishiga kiruvchi tarkibiy qismlardan biri sifatida qaralishi kerak.