3. laboratoriya ishi Detallarga ishlov berish aniqligini ta

Wf(t1)
W(t1)
2.	1- 2	2	n2	n′2		t2		f(t2)		Wf(t2)	W(t2)
3.	2- 3	3	n3	n′3		t3		f(t3)		Wf(t3)	W(t3)
4.	3- 4	4	n4	n′4		t4		f(t4)		Wf(t4)	W(t4)
-	-	-	-	-		-		-		-	-
m-1	m-2- m-1	m-1	n m-1	n′ m-1		t m-1		f(t m-1)		Wf(t m-1)	W(t m-1)
M	m-1- max	m	n m	n′ m		t m		f(t m)		Wf(t m)	W(t m)

Detallar o‘lchamlarining taqsimlanishi nazariy egri chizig‘ini tuzish uchun nazariy taqsimot funksiyasiga f(t_i), amaliy takroriylikning W_f(t_i) nisbati birligini aniqlash kerak. Bu maqsadda quyidagi bog‘lanishdan foydalaniladi

, (1.5)
bu yerda W_f(t_i)- tasodifiy kattalik t-ning i-chi intervalda paydo bo‘lish takroriyligi;
f (t_i) – tasodifiy kattalikning i-chi intervalda paydo bo‘lishi nazariy taqsimoti funksiyasi qiymati (6-ilova)
Koeffitsient k qiymati ma’lum bo‘lganida, i- interval uchun nazariy takroriylik W(t_i) quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
(1.6)
Olingan natijalarni W(t_i) ordinata o‘qi W bo‘yicha W_f(t_i) uchun tanlangan masshtabda joylashtirib, oldin olingan gistorogrammaga  ehtimoli bilan zid bo‘lmagan nazariy egri chiziq olinadi.

1.1-rasm. Detalning diametral o‘lchamini aniqlash sxemasi

1.2-rasm. Detal o‘lchamining taqsimlanish gistrogrammasi va egri chizig‘i.
Empirik taqsimlanishning taxmin qilinayotgan nazariy qonunga moslik darajasi A. N. Kolmogorov, ² va boshqa shu singari bir qator kriteriyalar yordamida aniqlanadi.
Ko‘rilayotgan hol uchun empirik taqsimotning taxmin qilingan nazariy taqsimlanish qonuniga mosligi, ² kriteriyasi yordamida aniqlanadi (7-ilova). ²-ning amaldagi qiymati quyidagi bog‘lanish yordamida hisoblanadi:
, (1.7)
bu yerda n_i, n`_i – tegishli ravishda diametral o‘lchamlarning
i- intervalda amaldagi va nazariy takrorlanish miqdori:
,
m- intervallar soni;
k- qabul qilingan nazariy taqsimlanish qonuni (normal qonun uchun kqm-2)
Agar ²-ning yuqorida keltirilgan (1.7) formula yordamida hisoblangan amaldagi qiymati, uning kritik qiymati ² (, k) dan (7-ilova)
kichik bo‘lsa, u holda empirik taqsimlanish, taxmin qilingan nazariy qonunga -ga teng ehtimollik bilan zid emasligi to‘g‘risidagi nolli gipoteza inkor qilinmaydi.

6. 
   Yaroqlilik koeffitsientlarini aniqlash. Standart bo‘yicha
   

detalning diametral o‘lchamiga berilgan qo‘yim Td asosida, hisoblab chiqilgan chegaraviy ruxsat qilingan d_max, d_min qiymatlariga tayangan holda, detallar diametrining amalda o‘lchangan maksimal d_{max a} va minimal d_{min a} qiymatlari bilan solishtirilib, quyidagi bog‘lanishlar va 8-ilova yordamida koeffitsientlarning amaldagi va nazariy qiymatlari hisoblab aniqlanadi:
a) ishga yaroqlilik koeffitsienti:
; (1.8)
b) tuzaluvchi yaroqsizlik koeffitsienti
; (1.9)
v) tuzalmaydigan yaroqsizlik koeffitsienti
; , (1.10)
bu yerda n_ya, n_t, n_tm – tegishli ravishda ishga yaroqli, tuzaluvchi yaroqsiz, tuzalmaydigan yaroqsiz detallar soni;
N - tanlovdagi detallar soni (N=60);
f(t) – tayyorlangan detalning o‘lchamlarining nazariy tarqalish
zichligi qonuni;
d_max, d_min- tegishli ravishda o‘lchamning maksimal va minimal ruxsat qilingan qiymatlari;
d_{max a}, d_{min a}- detalga ishlov berishda olingan amaldagi diametral ulchamning maksimal va minimal qiymatlari.

5. 
   Ishni bajarish tartibi.
   
   1. 
      Ishni bajarish uslubi bilan tanishish.
      
   2. 
      O‘lchash asbobi, detallar, boshqa yordamchi material va ma’lumotlarni olish.
      
   3. 
      O‘lchash asbobini ishga tayyorlash.
      
   4. 
      Qabul qilingan tartibda (1.1-rasm) detalning diametrini o‘lchab, olingan natijalarni umumlashtirib, 5 – ilovadagi natijalarga qo‘shish.
      
   5. 
      Olingan natijalarni (5-ilova) ehtimollik nazariyasi va
      

matematik statistika qoidalariga asoslanib o‘rganib chiqish.

6. 
   Detallarning yaroqqlilik koeffitsientini hisoblash.
   
7. 
   Hisobotni tuzish (1-ilova). Hisobotga ish jarayonida olingan barcha natijalarni kiritish kerak.
   
8. 
   Hisobotni himoya qilish va o‘qituvchiga topshirish.
   

6. Nazorat savollari.

1. 
   Detalning ishga yaroqliligi qanday ko‘rsatkichlar bilan baholanadi?
   
2. 
   Detal yaroqliligiga ta’sir etuvchi omillar.
   
3. 
   Tasodifiy kattaliklarning tarqalish kengligi nima?
   
4. 
   Detal o‘lchamining tarqalish kengligi kattaligi nimalarga bosliq?
   
5. 
   Detallarning yaroqlilik koeffitsientlari qanday aniqlanadi?
   
6. 
   Detalning yaroqlilik koeffitsienti va qo‘llaniladigan texnologik jihozlarining holati o‘rtasida qanday bog‘liqlik bor?