3-laboratoriya ishi Relelarning vaqt xarakteristikalarini tadqiq tish Ishdan maqsad

AB	S		AB
S
	0	1				0	1
00	(00)	10		10		00	11
01	00	00		11		00	01

4.3-rasm. Puls-para ishini qatorla yozilishi

Kơpriksimon kontaktlarga ega sxema (4.4-rasm) uchun vaqt diagrammasi (4.5-rasmda) qurilgan. U bơyicha eL₁ va eL₂ tegishli chiroqlarning yonish vaqtini aniqlasa bơladi:

t₁=t_aj.A – t_uch.tr; t₂=t_s.tr.S.

4.4-rasm. Kơpriksimon kontaktlarga tayangan sxema

4.5-rasm. Kơpriksimon kontaktlar yordamida yaratilgan sxemaning
ishlash vaqt diagrammasi

Relening vaqt ơlchamlari muhim ơlcham – kơrsatkichlari bơlib, ular releni avtomatika sxemalarida qơllash sohalarini aniqlab beradi. Rele kontaktli sxemalarni loyihalashda ishlatiladigan relelarning vaqt ơlchamlarini hisobga olish va moslashtirish zarurdir. Releni vaqt ơlchamlarini elektr uslubi bilan ơzgartirish maxsus uslub hisoblanadi. Elektr uslublarda, ishchi tok yoki kuchlanish qiymatiga, ishga tushish t_sr yoki qơyib yuborish t_ot siljish t_tr vaqtlarini tashkil etuvchilariga ta'sir kơrsatiladi. Oxirgi holatlardagi uslublarni sxemaga oid, ya'ni sxema yordamida ơzgartirishlar olinadi. Masalan, rele g’altagiga ketma-ket yoki parallel qơshimcha elementlar, xususan, rezistorlar, sig’imlar, induktivliklar ulash bilan releni vaqt ơlchamlari ơzgartirishi mumkin. Sekinlashtiruvchi yoki ishlashini tezkor qiluvchi sxemalar vaqt doimiysini τ_sx kơpaytirib yoki kamaytirib olinadi, chunki uning miqdori rele g’altagi parametrlari bilan birga, unga ulangan qơshimcha elementlarning ơlchamlari bilan ham belgalanadi.

4.6-rasm. Relening vaqt parametrlarini ơzgarishi

4.6, a va 4.6, b-rasmlarda relening ishlash vaqtini orttiradigan sxemalar keltirilgan. G’altakka rezistor parallel ulanganda

(4.1)

Agar g’altakka qo`shimcha induktivlik g’altagi ketma-ket ulansa, unda

(4.2)

(4.1) va (4.2) ifodalardagi τ va τ_sx vaqt doimiylari bơlib, ular tegishlicha rele tavsifinikidir, ya'ni relega qơshimcha L, R miqdordir; L_EKV, K_EKV – qơshimcha elementlar qơshilgandagi ekvivalent induktivlik va qarshilik. 4.6, v 4.6, d-rasmlardagi sxemalarda τ_sx ni ơzgartirib, rele yakorini ajratish vaqti orttirilgan. Relening vaqt ơlchamlarini sxema yordamida ơzgartirish uslublarini batafsil [1] adabiyotdan ơrganish zarur. Relening vaqt ơlchamlarini ơzgartirish 4.7-rasmda keltirilgan sxemadagi elektron millisekundomer bajaradi. Tegishli vaqt ơlchamini ơlchashda "Ish rejimi" qayta ulagichi bilan sxema sozlanadi. t_sr va t_tr ơlchashda hisobotni boshlash "Ishga tushirish – (Pusk)" qayta ulagichni ulash bilan aniqlanadi. Bunda hisoblash sxema ishga tushishi bilan birga sinaladigan IR rele g’altagiga ta'minot beriladi. T_ot va t'_tr parametrlarni ơlchashda “Ishga tushirish – (Pusk)” almashlab ulagich uzilgaidan sơng hisobot boshlanadi. Shu lahzada, bir vaqtni ơzida, hisoblash sxemasi ishga tushiriladi va rele g’altagidan ta'minot olinadi (uziladi). Hisobotning oxiri t_sr ơlchanganida – umumiy va rơpara kontaktlarning, t_ot ơlchanganida – umumiy va ortdagi kontaktlarning ulanishi bilan; t'_tp – ơlchanganida, umumiy va rơpara kontaktlarning, t_tr – ơlchanganida, umumiy va ortdagi kontaklarning ajralishi bilan aniqlanadi. Bunda IR rele tegishli kontaktlarini tutashishi yoki ajralishi hisoblashni tơxtatish sxemasiga 10 V potensial berilishini va bu bilan uni tơxtatishini ta'minlaydi.