3-ma’ruza: absolyut tanlovchan himoyalar

3-MA’RUZA: ABSOLYUT TANLOVCHAN HIMOYALAR

Reja:

1. 
   Differentsial, yuqori chastotali differentsial -faza himoyalar. Maqsadi va turlari. Tokli bo‘ylama diferentsial himoyaning ishlash asosi. Aylanuvchan tokli differentsial himoya sxemalarida nobalanslik toklari.
   
2. 
   Ishlash kattaliklarini aniqlash va himoyaning sezgirligi va sozlanganligini oshirish. Aloqa simli tokli bo‘ylama differentsial himoya va uning bajarilishining xususiyatlari.
   
3. 
   Tokli ko‘ndalang differentsial himoya, ishlash asosi, ishlash parametrlarini tanlash, «o‘lik zona». Ishga tushirish organlari, sezgirlikni tekshirish. Himoyalarning sxemalari va baxolari. Differentsial himoyalarning elektr energetika tizimida qo‘llanilishi.
   

Differensial himoya tez ishlaydigan va absolyut tanlashga ega bo‘lgan himoya hisoblanadi. Differensial himoyalar bo‘ylama va ko‘ndalang differensial himoyalarga bo‘linadi. Bo‘ylama differensial himoyalar asosan transformatorlar, quvvati katta elektrodvigatellar, generator va uzun bo‘lmagan liniyalarda qo‘laniladi. Ko‘ndalang differensial himoyalar esa ikki yoki undan ortiq parallel liniyalarni himoya qilish uchun ishlatiladi.

Bo‘ylama differensial himoya.

Bo‘ylama differensial himoya himoyalanayotgan elementning boshlanish va so‘ngidagi toklarni taqqoslashga asoslangan. Toklar qiymati va fazasi bo‘yicha taqqoslanadi.
Elektr uzatish liniyasining boshlanishi I_I va so‘ngidagi I_II toklarni ko‘raylik. Normal rejim va tashqi qisqa tutashuvlar vaqtida, masalan K₁ nuqtada, (2.17-rasm, a) bu toklar bir-biriga teng
I_I=I_II
Himoyalangan liniyada qisqa tutashuv (K₂ nuqtada) bo‘lganda (2.17-rasm, b) I_II=0 bo‘lib, tenglik buziladi, yaoni
^II ^{ I}II
Ikki tamondan manbaga ulangan liniyalarda (2.17-rasm, v) ham normal va tashqi qisqa tutashuvlarda toklar teng.
^II ^{= I}IIK1
Himoyalanayotgan liniyada qisqa tutashuv bo‘lganda toklar ham qiymat ham yo‘nalishi bo‘yicha farq qiladi
^II ^{ I}IIK2
Demak, toklar tengligining buzilishi liniyada qisqa tutashuv bo‘lganligini bildiradi. Bu belgidan bo‘ylama differensial himoyani bajarish uchun foydalaniladi.
Bo‘ylama differensial himoyani bajarish uchun liniyaning boshlanish va so‘ngiga bir xil transformatsiya koeffitsientiga ega bo‘lgan tok transformatorlari o‘rnatiladi (2.17-rasm, g). Ularning ikkilamchi cho‘lg’amlaridan o‘tadigan toklar normal rejim va tashqi qisqa tutashuvlar vaqtida KA tok relesi (differensial rele) cho‘lg’amidan qarama-qarshi yo‘nalishda o‘tadigan qilib ulanadi. Natijada reledan o‘tadigan tok nolga teng bo‘ladi.
Lekin amalda bu tok nolga teng bo‘lmaydi. Nobalans toklari hosil bo‘ladi. Buning sabablari qo‘ydagilar: tok transformatorlarining magnitlash xarakteristikalari ideal bir xil bo‘lmaydi; qisqa tutashuv tokida davriy bo‘lmagan (aperiodik) toklarning mavjudligi: yuklamasiz kuch transformatori manbaga ulanayotgan vaqtda hosil bo‘ladigan magnitlash tokining sakrashi va boshqalar .

2.17-rasm. Bo‘ylama differensial himoyaning ishlash prinsipi

Bo‘ylama differensial himoya ning noto‘g’ri ishlashini oldini olish uchun nobalans toklari (I_nb) hisobga olinishi kerak.

Differensial relening ishga tushish toki


^Iri^=Kz^Inb his max^/KI
bu erda K_z=1,3-zahira koeffitsienti;
K_I- tok transformatorlarining transformatsiya koeffitsienti; I_{nb his. max} - hisobiy maksimal nobalans toki,
^Inb his. max^{= iK}ap^Kb ^Iq.max^,
bu erda _i=0,1- tok transformatorining xatoligini hisobga oluvchi koeffitsient ; K_ap- qisqa tutashuv tokining davriy bo‘lmagan tashkil etuvchisini hisobga oluvchi koeffitsient, RT- 40 turdagi rele qo‘llanilgan bo‘lsa 2ga yoki RNT turdagi rele ishlatilsa 1,3ga teng; K_b- tok transformatorlarining bir xiligini hisobga oluvchi koeffitsient,
agar ular bir hil bo‘lsa K_b=0,5 va har-xil bo‘lsa K_b=1;
I_q.max- himoyalanaetgan oboektning manba tomondan hisoblanganda so‘nggidagi maksimal qisqa tutashuv toki.
Himoyaning sezgirligi
^Ks^=Ik.min^/(Ksx ^Ih.u^),
bu erda I_q.min- himoya zonasidagi minimal qisqa tutashuv toki;
K_sx- sxema koeffitsienti; I_hi=K_I I_ri- himoyaning ishga tushish toki.