of eksport (Xp): mamlakatning import va eksport operatsiyalari bo’yicha xarajatlar o’rtasidagi farq.
YAMMni xarajatlar orqali hisoblash formulasini quyidagicha tasvirlash mumkin:
YaIM = S + I + G + Xp
O’zbekiston Respublikasida yaratilgan YaIMning foydalanish (xarajatlarga ko’ra) tarkibi tahlili (2-jadval) shuni ko’rsatadiki uy xo’jaliklarining iste’mol xarajatlari YaIM tarkibidagi eng salmoqli komponent ekan. Bu ko’rsatkichning YaIMdagi ulushiga ko’ra
O’zbekiston Rossiya Federatsiyasi, YAponiya va Fransiya davlatlariga yaqin turadi. Yalpi jamg’arish, yoki Yalpi investitsiyalar ulushi kattaligi bo’yicha ikkinchi komponent bo’lib 2007 yilda YAIMning 21,3 %ini (shu jumladan asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalar 22,6 %ni, zahiralarning o’zgarishi -1,3 % ni tashkil etgan. Taqqoslov uchun maqlumotlar keltiradigan bo’lsak[2002 yil yakunlariga ko’ra Yalpi investitsiyalarning YaIMdagi ulushi Rossiya Federatsiyasida 21%ni, Yaponiyada 17 foizni, Fransiyada 24%ni, Xitoy Xalq Respublikasida esa 40 foizni tashkil etgan.
Tovarlar va xizmatlarning davlat xaridi YaIMdagi salmog’i jihatidan uchinchi pog’onada bo’lib, 2007 yilda YaIMning 16,7 % ini tashkil etgan.
Eksport hajmining keskin o’sishi va tashqi savdoda 2004 yilda 1,03 mlrd, 2005 yilda 1,3 mlrd., 2006 yilda qariyib 1.6 mlrd., 2007 yilda esa 3.76 mlrd. AQSh dollariga teng ijobiy qoldiqqa erishilishi tufayli sof eksportning YaIMdagi ulushi ko’tarilib 2005 yilda 7,7 foizni, 2007 yilda esa 14.9 foizni tashkil etdi. Jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozi sharoitida tashqi talabning pasayishi sof eksportning mamlakatimiz YaIMdagi ulushi 2008 yilda 12,8 %ga tushib qolishiga olib keldi.
2. 2-jadval.
