3-mavzu Iqtisodiy tizimlar va doiraviy aylanishlar

Hozirgi zamon bozor iqtisodiyoti

Hozirgi davrda real hayotda bozor iqtisodiyoti sof bozor mexanizmi va rejali iqtisodiyot unsurlarini mujassamlashtiradi. Mulkchilikning har xil shakllari, tadbirkorlikning turli yo’nalishlari mavjud bo’ladi, unda rejalashtirish, prognozlash, aholini ijtimoiy himoyalash kuchayadi.

Keynsni hozirgi davrda hammaga yaxshi tanish ibora bo'lgan «aralash iqtisodiyot»ning otasi deyish mumkin, bu iqtisodiyotda hukumat hal qiluvchi o'rinni egallaydi. Sof iqtisodiyot deyarli hech qaysi davlatda yo'q. Keynsning iqtisodiy g'oyalari birinchi navbatda «buyuk inqiroz» ta'siri ostida paydo bo'ldi. 1929-1933 yillardagi bu buyuk inqiroz Amerikani larzaga keltirdi, ishlab chiqarish yarmiga (50%)ga qisqardi. 17 mln odam ishsiz edi (25%), 9 mln omonatchi kuyib qoldi. Ana shunday sharoitda iqtisodiyotni qutqarishning muhim yo'li - hukumat harajatlari ekanligi ko'rsatib berildi. Keyns o'zining asosiy asarining birinchi satrlaridan boshlaboq «klassik iqtisodiy maktabga qarshi» ekanligini yozadi (ayniqsa davlatning iqtisodiyotga aralashuvi masalasida turli fikrlar mavjud)
Jon Meynard Keyns
(1883-1946)

Bozor iqtisodiyoti bu –

Bozor iqtisodiyoti bu –

tovar ishlab chiqarish, ayirboshlash va pul muomalasi qonun-qoidalari asosida tashkil etiladigan va boshqariladigan iqtisodiy tizimdir.

Bozor iqtisodiyotining vujudga kelish sabablari

Bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlari

Ziddiyatlari
Raqobatning kuchsizlanishiga yo'l qo'yadi
Jamiyatning extiyoji yuqori bo'lgan xizatlar tadbirkorlar tomonidan taklif qilinmaydi
Ta'lim,
tarbiya
Madaniyat, ma'orifat
sabab
katta kapital
bozorlar bo'lishini
xom-ashyo manbalari
Monopoliyalarning vujudga kelishi
Texnika taraqqiyoti
Ziddiyatlari
Jamiyat a'zolari daromadlari-dagi tengsizlik-ning kuchayib borishi
Ijtimoiy iste'mol qilinadigan ne'matlar taklif qilinmaydi (mudofaa, ilm-fan va x.k. )
Tovarlar hajmi bilan pul massasi o'rtasidagi ro'y berib turadigan nomuvofiqlikni bartaraf eta olmasligi
Ekologik muammolar