Tovar xaridorlar uchun qimmat - Ko’pchilik xaridorlar tovarni eng past narxlarda sotib oladilar,
Standartlashtirilgan tovarlar - Xaridorlar bir sotuvchidan boshqasiga oson o’tishlari mumkin.
Texnologiyaning tez o’zgarishi -Texnologiya va asbob-uskunalarga ajratilgan investitsiya-lar ularning eskirib qolishi tufayli o’zini oqlamay qolish xavfi kuchayadi.
Kapitalga qo’yilgan talablar - Katta talablar investitsiyalarga oid qarorlarga tanqidiy munosabatda bo’ladi, investitsiyalash payti muhim bo’lib boradi, kirish va chiqish to’siqlari kuchayadi
Vertikal integratsiya - Kapitalga nisbatan qo’yilgan talablar kuchayib boradi, ko’pincha raqobatli differentsiatsiya hamda integratsiya darajasi turlicha bo’lgan firmalar o’rtasidagi qiymat differentsiatsiyagi kuchayadi
Ko’lamdan tejash - Narx bo’yicha raqobatlashish uchun zarur bo’lgan bozor hajmi kattalashadi
Tarmoqdagi raqobat kuchlarini tahlil qilishda Maykl Porterning «beshta kuch» modeli
Garvard universitetining professori Maykl Porter tarmoqdagi raqobatchi kuchlarni quyidagicha guruhlagan:
Tarmoq ichida sotuvchilar o’rtasidagi raqobat.
Boshqa tarmoqdagi kompaniyalarning o’z tovarlari bilan bu tarmoqdagi xaridorlarni egallab olishga harakat qilishi.
Tarmoq ichida yangi raqobatchilarning paydo bo’lishi.
Xom ashyo va butlovchi qismlar etkazib beruvchilarning o’z shartlarini o’tkazishga urinishlari.
Xaridorlarning o’z shartlarini o’tkazishga urinishlari.
Bu tahlil firma mazkur tarmoqda duch kelishi mumkin bo’lgan qulay shartlar va xavf-xatarlarni aniqlab olish maqsadida amalga oshiriladi.
1.Potentsial raqobatchilarning kirish xavfi (Porterning birinchi kuchi) kompaniyaning daromadlariga tahdid solishi mumkin. Ikkinchi tomondan, agar bu xavf kichik bo’lsa, kompaniya narxlarni oshirib, o’z daromadlarini ko’paytirishi mumkin. Bu omilning raqobatchilik kuchi to’siqlarining (tarmoqqa kirish qiymatining) balandligiga kuchli darajada bog’liq.
1.Potentsial raqobatchilarning kirish xavfi (Porterning birinchi kuchi) kompaniyaning daromadlariga tahdid solishi mumkin. Ikkinchi tomondan, agar bu xavf kichik bo’lsa, kompaniya narxlarni oshirib, o’z daromadlarini ko’paytirishi mumkin. Bu omilning raqobatchilik kuchi to’siqlarining (tarmoqqa kirish qiymatining) balandligiga kuchli darajada bog’liq.
Bunday to’siqlarning uch asosiy manbai bor.
- xaridorlarning savdo markasiga sodiqligi (kirib kelayotgan kompaniyalar buni katta investitsiyalar evaziga bartaraf qilishlari mumkin);
- xarajatlar bo’yicha mutlaq ustunliklar (ishlab chiqarish xarajatlarining yanada kamligi mavjud kompaniyalar uchun, yangi kompaniyalar erishishi qiyin bo’lgan katta ustunliklarni beradi);
- ko’lamdan tejash (bunday ustunlikka odatda katta kompaniyalar ega bo’ladilap). U ya’ni standartlashtirilgan mahsulotni yoppasiga ishlab chiqarishda xarajatlarning kamaytirilishi, xom ashyo, material va tarkibiy qismlarni katta miqdorlarda sotib olishdagi chegirmalar, reklamaga sarflanadigan xarajatlarning kamaytirilishi va hokazolar bilan bog’liq. Bularning barchasi ishlab chiqarishni endi boshlayotgan kompaniyalar uchun katta qiyinchiliklar tug’diradi.
