3-mavzu. Xotira qurilmasi, axborotlarni kiritish – chiqarish qurilmalari reja

sistema platasidir
. Bu plata tekis plastinka va unga 
joylashgan mikrosxemalar, kondensator, raz’emlar va boshqalardan iborat, ular o’zaro 
o’tkazgichlar bilan bog’langan bo’ladi. Ona platada mikroprosessor, xotiralar, shinalar, 
kontrolerlar mavjud bo’ladi. 
Kontrollerlar
- kompyuterning turli vositalari , qurilmalarini boshqaruvchi elektron 
sxemalardir. Barcha kompyuterlarda klaviatura, monitor, qattiq va egiluvchan disk qurilmalari 
va hokazo kontrollerlar mavjud. Hozirgi zamon kompyuterlarining barchasida kontrollerlar 
ona plataga joylashgan bo’ladi. Bularni integrallashgan kontrollerlar deb ataladi. 
Amalda har bir kontroller o’zi uchun alohida yasalgan platada joylashadi. Bu platalar 
sistemali plataning maxsus raz’yomlariga ulanadi. Natijada iste’molchi o’z kompyuteriga 
qo’shimcha qurilmalar qo’yishi mumkin. (Masalan, faks-modem, tovush kartasi yoki 
teleko’rsatuv ulash mumkin). 
Shinalar
– operativ xotira va kontroller orasida o’zaro ma’lumot uzatish uchun xizmat 
qiladi. Shuning uchun kontroller platasi ona plata raz’emiga kiritilganda shinaga ulanadi. 
Zamonaviy kompyuterlarda 2 turdagi shinalar mavjud. 
ISA – turdagi shinalar, tezligi sustroq bo’lgan kontrollerlar uchun (klaviatura, sichqon, 
disket qurilmalari, modem tovush kartasi va boshqalar). 
RCI - turdagi shina tezligi yuqori bo’lgan qurilmalar orqali ma’lumot uzatishga xizmat 
qiladi (vinchestor, videokontroller va boshqalar). 
Kiritish-chiqarish portlari kontrollerlari kompyuterning orqa panelidagi raz’yomiga 
kabellar orqali ulanadi. Kiritish – chiqarish portlari quyidagi turlarga bo’linadi: 
-
parallel ( ZE1 – ZE4), 25 uyali printer ulanadi; 
-
ketma-ket ( SOM1 – SOM3 belgili) 9 va 25 bigizli sichqon, modem va boshqalar ulanadi; 
-
o’yin porti , 1.5 uyali raz’yomiga djoystik ulanadi. 
2). 
Kompyuterning energiya bloki
kompyuterning asosiy korpusidagi qurilma va 
vositalarni yetarlicha energiya bilan ta’minlovchi moslama. Uning asosiy vazifasi vositalarni 
energiya bilan ta’minlash, havo almashtirish va prosessor ichini sovutishdir.