32. Ailədə oyun fəaliyyətinin təşkilinə pedagoji yanaşmalar

42. L.S.Viqotskinin oyun metodikaları
Oyun haqqında fikirlərin inkişafına əsaslı töhfə verən psixoloq Lev Semenoviç Vıqotski (1896-1934) tərəfindən verilmişdir. L.S. Vıqotski oyun probleminə daha yüksək psixi funksiyaların inkişafının təhlili, meydana gəlməsini işarə funksiyalarının istifadəsi ilə əlaqələndirir. Oyunda simvolu dərk etmək uşağın əvəzedici obyektlə müəyyən hərəkəti yerinə yetirmək bacarığından danışılır.
L.S. Vıqotski digər formalarını nəzərə almadan uşaqların rol oyunu haqqında danışır. Psixoloqun oyun fəaliyyətinin əsas strukturunu inkişaf etdirmə və təcəssüm etdirmə vəzifələri üçün ən uyğun hesab etdiyi rol oyunudur. Vıqotski "Oyun və uşağın zehni inkişafında rolu" məqaləsində yazır: "Oyun uşağın maksimal inkişaf zonasını yaradır. Oyunda uşaq həmişə orta yaşından, adi gündəlik davranışından yuxarıdır; o, sanki, başı və çiyinləri özündən yuxarıdadır. Qatılaşdırılmış formada oyun, böyüdücü şüşənin diqqət mərkəzində olduğu kimi, bütün inkişaf meyllərini ehtiva edir; oyundakı uşaq, sanki, adi davranış səviyyəsindən yuxarı sıçrayış etməyə çalışır”.
Vıqotski, oyunun dərhal həyata keçirilməyən ehtiyaclar olduğunu qeyd edirdi. Məktəbəqədər yaşda inkişaf edən və böyüklərlə münasibətlər sisteminə yönəlmiş ümumiləşdirilmiş, qeyri-obyektiv təsirlər yalnız xəyali vəziyyətdə həll edilə bilər və oyunun yaranmasına səbəb ola bilər.
Məhz xəyali situasiyanın oyunun fundamental xüsusiyyəti kimi müəyyən edilməsi Vıqotskinin yanaşmasını klassik oyun nəzəriyyələrindən əsaslı şəkildə fərqləndirir. Məktəbəqədər yaşda meydana çıxan görünən və semantik sahənin fərqliliyi uşağa xəyali situasiya yaratmağa imkan verir ki, bu da oyun fəaliyyəti üçün əvəzsiz şərtdir: “Erkən yaşda olan uşaq sözü bir şeylə sıx birləşdirir; semantik sahə ilə görünən sahə arasında uyğunsuzluğun qeyri-mümkün olduğu görünən dəyərlər kimi qeyd edir. Fikir əşyadan ona görə ayrılır ki, taxta parçası kukla rolunu oynamağa başlayır, çubuq ata çevrilir, qaydalara uyğun hərəkət əşyanın özündən deyil, fikirdən müəyyən olunmağa başlayır. Bu, uşağın real, konkret bilavasitə vəziyyətə münasibətində belə bir inqilabdır, onu bütün əhəmiyyəti ilə qiymətləndirmək çətindir. Uşaq bunu dərhal etmir. Bir şeydən bir düşüncəni qoparmaq uşaq üçün olduqca çətin bir işdir. Oyun buna keçid formasıdır.
Beləliklə, L.S. Vıqotski uşaq oyunu sahəsində bütövlükdə oyun nəzəriyyəsinin inkişafına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərdi, onu bir sıra vacib fikirlərlə tamamladı.