4 informasiya c?Miyy?Tinin monitorinqi movcud probleml?R v? Onlarin h?Lli yollari
Yüklə 238,92 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Elektron hökumət – icra hakimiyyəti orqanlarının fəaliyyətinin hər bir vətəndaş
üçün açıq olan şəbəkədə həyata keçirilməsi qarşıya məqsəd qoyulur. Elektron dövlət – İKT-nin köməyilə icra hakimiyyəti orqanlarının (e-hökumət) fəaliyyəti ilə yanaşı, parlament (elektron parlament) və məhkəmə hakimiyyəti orqanlarının (elektron məhkəmə) fəaliyyətini də dəstəkləyir.
İnformasiya cəmiyyəti problemləri, №2, 2010
34 www.jpis.az “E-dövlət” anlayışı ingilis dilində “e-government” anlayışına daha uyğun gəlir. Bəzi hallarda bu anlayış “e-hökumət” kimi tərcümə olunur, lakin bu, onun mənalarından yalnız biridir. Müasir beynəlxalq hüquqi sənədlərdə, xüsusən, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin qərarlarında “government” termini dövləti bütövlükdə ifadə etmək mənasında işlədilir [14,18,20,21]. (Qeyd edək ki, gələcəkdə belə anlaşılmazlıqları aradan qaldırmaq məqsədilə e-dövlət anlayışından istifadə edəcəyik.) İC-nin inkişaf indikatorlarının müəyyənləşdirilməsi və e-dövlət indikator sisteminin formalaşdırılması məqsədilə həyata keçirilən dövlət proqramlarının fəaliyyət planının 2 pillədə hazırlanması təklif olunur. Aşağı pillədə ayrı-ayrı mərkəzi, yerli icra hakimiyyəti orqanlarının, məhkəmə, qanunvericilik, eyni zamanda, bələdiyyə orqanlarının sahə fəaliyyət planları (məsələn, e-nazirlik, e-rayon, e-bələdiyyə və s.) hazırlanır. Yuxarı pillədə isə ölkə üzrə baş fəaliyyət planı tərtib olunur. Sahələr üzrə fəaliyyət planlarında müvafiq dövlət hakimiyyəti orqanlarının ölkə səviyyəsində, yerli icra və özünüidarəetmə orqanlarının aid olduğu inzibati-ərazi bölgüləri üzrə İKT layihələri həyata keçirilir. Bunlara misal olaraq, təhsil sistemində İKT-nin tətbiqinə dair, e-elm üzrə, gömrük sistemi üzrə fəaliyyət proqramlarını və s. göstərmək olar. Baş fəaliyyət planı çərçivəsində isə bu orqanlar arasında informasiya mübadiləsinin təşkili, vətəndaşların hakimiyyət orqanları ilə interaktiv, on-layn münasibətlərinin yaradılması, normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi və yeni qanunvericilik aktlarının işlənməsi, gov.az portalının yaradılması, bu sahə üzrə kadrların hazırlanması, informasiya təhlükəsizliyinin təmin olunması, on-layn mühitində dövlət sirrinin qorunması, beynəlxalq qurumlar qarşısında qəbul olunmuş öhdəliklərin həyata keçirilməsi, fərdi məlumatların toxunulmazlığı, strateji əhəmiyyətli informasiya resurslarının saxlanılması, e-imza və e-sənəd dövriyyəsi texnologiyalarının tətbiqi, şəbəkə infrastrukturunun inkişafı, monitorinq mexanizmlərinin işlənilməsi və s. kimi məsələlərin yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulmalıdır. Bu konseptual yanaşma qəbul olunarsa, onda İKT sahəsində hər bir dövlət hakimiyyəti orqanının üzərinə düşən vəzifə və məsuliyyət aydın olar, dövlət sektorunda İKT-nin tətbiqi nəticəsində rəqəmsal fərqliliklər minimuma endirilər, monitorinqlər aparmaq asanlaşar, prosesin menecmenti yüksək səviyyədə aparıla bilər, müqayisəli təhlil aparmaqla gələcəkdə daha səmərəli baş fəaliyyət planları hazırlamaq olar. Bu isə, öz növbəsində, e-dövlətin formalaşması və inkişafını (dinamikasını) qiymətləndirməyə imkan verən baza, sahələr və inzibati ərazi bölgüləri üzrə indikatorların işlənilməsi, onların da əsasında monitorinq sisteminin yaradılmasına imkan verər. Təbiidir ki, e-dövlətin qurulması üçün bir sıra problemlərin (texnoloji, normativ-hüquqi baza, kadrların təhsili, elmi və s.) həlli mühüm şərtdir. Mövcud qabaqcıl təcrübə əsas götürülərək, ölkəmizdə də e-dövlət quruculuğu həm üfüqi, həm də şaquli idarəetmə prinsipləri əsasında formalaşdırılmalıdır. Bu baxımdan, e-dövlətin tərkibinə daxil olan hər bir qurumun fəaliyyət planı olmalı, inkişafını xarakterizə edən indikatorlar müəyyənləşdirilməli, bu prosesin menecmenti həyata keçirilməli və fasiləsiz (yaxud müəyyən dövrlər üzrə) monitorinqi aparılmalıdır. Eləcə də, e-dövlətin baza və spesifik indikatorlar sistemi işlənməlidir. Monitorinq sisteminin yaradılmasında qarşıya çıxan əsas problem sahələr üzrə indeks və indikator sisteminin müəyyənləşdirilməsidir. Qabaqcıl təcrübədən istifadə edərək, indeks və indikatorlar yerli şərait nəzərə alınmaqla formalaşdırılmalıdır. Sistemin özünə isə beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş indikatorlar və lokal ehtiyaclara cavab verən parametrlər daxil edilməlidir.
İnformasiya cəmiyyəti problemləri, №2, 2010
www.jpis.az 35
Ümumiyyətlə, dövlətin idarəetmə formasından asılı olaraq, e-dövlətin konseptual arxitekturasını Şəkil 2-də göstərildiyi kimi təsvir etmək olar. Konseptual arxitekturada göstərildiyi kimi, e-hökumət e-dövlətin bir qolunu təşkil edir.
Başqa sözlə, e-dövlətin fəaliyyətini İKT-nin köməyi ilə icra hakimiyyəti (e-hökumət) ilə yanaşı, parlament (e-parlament), məhkəmə orqanları (e-məhkəmə) və yerli özünüidarəetmə orqanlarını (e-bələdiyyə) da dəstəkləyir. Məqsəd e-qanunvericilik hakimiyyətinin, e-icra hakimiyyətinin (e-hökumət), e-məhkəmənin və yerli özünü- idarəetmə orqanlarının (e-bələdiyyə) keyfiyyət və kəmiyyət indikatorlarının müəyyənləşdirilməsi və e-dövlətin qiymətləndirmə, monitorinq sisteminin yaradıl- masıdır. Monitorinq və qiymətləndirmə sisteminin yaradılmasının nəticəsi kimi aşağıdakıları qeyd etmək olar:
Ölkəmizin beynəlxalq reytinq siyahısında daha yuxarı pillələrə qalxması; İnformasiya cəmiyyəti problemləri, №2, 2010
36 www.jpis.az
E-dövlətin inkişafına dair daha dəqiq, etibarlı informasiya əldə etmək; E-dövlətin inkişafının zəif olduğu regionların aşkar olunması və müvafiq tədbirlərin görülməsi;
Dövlət proqramlarının, layihələrin icrası zamanı büdcə vəsaitlərinin istifadəsində səmərəliliyin yüksəldilməsi;
E-dövlət proqramlarının həyata keçirilməsi prosesində dövlət orqanlarının motivasiyasının gücləndirilməsi, inteqrasiyasının intensivləşdirilməsi;
İC-nin on-layn monitorinq sisteminin yaradılması. Qeyd etmək lazımdır ki, hal-hazırda monitorinq və qiymətləndirmə məsələsi, xüsusilə e-dövlət layihələrinin, proqramlarının həyata keçirilməsi üçün aktuallıq kəsb edir. Belə ki, hal-hazırda e-dövlətin mərkəzləşdirilmiş monitorinqi və qiymətləndirilməsi sistemi praktiki olaraq mövcud deyil. Bu baxımdan, ölkəmizin e-dövlət proqramının həyata keçirilməsində hansı mərhələdə olduğunu qiymətləndirmək çətindir. Müxtəlif mənbələr özləri müəyyən nəticə çıxarmaqla hər zaman üçün mötəbərliyə söykənməyən informasiyaya əsaslanırlar. Bu baxımdan, kompleks qiymətləndirmə və monitorinq sisteminin yaradılmasına ehtiyac vardır. Sistemin özünə isə beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş indikatorlar və lokal ehtiyaclara cavab verən parametrlər daxil edilməlidir. Monitorinq sisteminin yaradılması e-dövlət layihəsinin həyata keçirilməsində sosial- iqtisadi səmərəliliyə, şəffaflığa nail olmağa və fəaliyyət planından irəli gələn tədbirlərin həyata keçirilməsinə, qoyulmuş məsələlərin prioritetliliyinin müəyyənləşdirilməsində dəqiq meyarların təyin olunmasına kömək edə bilər.
İC-nin inkişafı müxtəlif dövlətlərin inkişafının prioritet istiqamətini təşkil edir. Aparılan araşdırmalardan da aydın olduğu kimi, İC-nin inkişafının monitorinqi yalnız İKT-nin əlyetərliliyi və ondan istifadə indikatorları ilə məhdudlaşa bilməz. Bu baxımdan, İC-nin inkişafına əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən amillərə dövlət tərəfindən daim nəzarət olunmalı, analiz olunaraq qiymətləndirmə aparılmalıdır. İC-nin inkişaf strategiyasının məqsədi İKT-nin istehsalını və ondan istifadəni stimullaşdıraraq İKT infrastrukturunun və insan resursunun inkişafını təmin etmək, informasiya mühitinin formalaşmasına zəmin yaratmaqdan ibarətdir. İC-nin monitorinq sisteminin yaradılması rəqəmsal fərqliliyin aradan qaldırılmasına, İKT infrastrukturu zəif inkişaf etmiş regionların müəyyən- ləşdirilməsinə, ucqar regionlarla şəhər mərkəzləri arasında əlaqənin yaradılmasına və regionlarda həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasına, ümumiyyətlə isə, ölkədə İC-nin inkişafını ləngidən amillərin aradan qaldırılmasına imkan verəcəkdir.
Yüklə 238,92 Kb. Dostları ilə paylaş:
|