4-Mavzu. Transformatorlar

2. Transformatordagi quvvat isroflari va uning foydali ish koeffitsienti

Har qanday elektr mashinalaridagi kabi transformatorlarda ham keltirilgan energiyaning bir qismi uning o‘zida isrof bo‘ladi. Bu quvvat isroflari quyidagilardan iborat:

1. 
   Tokning issiqlik ta’siri tufayli mis chulg‘amlarda yuzaga kelgan quvvat isrofi
   

P_m = 𝐼² R ₁ + 𝐼² · R ₂

1𝑛𝑜𝑚 1𝑛𝑜𝑚

2. 
   Magnit oqimining o‘zgaruvchanligi tufayli yuzaga kelgan po‘lat o‘zakdagi gisterezis va uyurma toklarga sarf bo‘ladigan quvvat isrofi P_n = P_r + P_y Bu quvvat isrofi po‘lat o‘zakning materialiga, magnit induksiyasiga va o‘zgaruvchan tokning chastotasiga bog‘liq.
   
3. 
   Transformatorning konstruksiyasiga bog‘liq bo‘lgan quvvat isrofi Pk.
   

Bulardan P_m va P_n asosiy isroflar hisoblanadi. Mis chulg‘amlardagi quvvat isroflari yuklamaga bog‘liq bo‘lgani uchun o‘zgaruvchan, po‘lat o‘zakdagi quvvat isroflari P_n esa transformatorning ish jarayonidan o‘zgarmas (nominal kuchlanish chegarasida) dir.

Transformatorning foydali ish koeffitsienti

bu yerda: P₁ - transformatorning kirish tomonidagi quvvati; P₂ - transformatorning chiqish tomonidagi foydali quvvati; ΔP - transformatordagi to‘la quvvat isrofi.

Agar transformatorning foydali ish koeffitsientini uning qanday yuklanganligini ko‘rsatuvchi yuklanish koeffitsienti
cosφ₂ yuklama quvvat koeffitsienti, S_nom transformatorning to‘la quvvati, VA. Katta quvvatli transformatorlarning foydali ish koeffitsienti 0,97‚0,99, kichik quvvatlilarniki esa 0,82‚0,9 atrofida bo‘ladi. Transformatorlarda R_p=P_m bo‘lganda uning yuklanish koeffitsienti optimal (β_opt 0,5‚0,6) bo‘lib, bunda transformatorning foydali ish koeffitsienti eng yuqori bo‘ladi.

3.